Art & Kulturë Sociale

Pse e premtja e datës 13-të quhet ditë ‘ters’?

Sot është e premte dhe data 13, një ditë që shumë njerëz e konsiderojnë të pafat për shkak të supersticioneve të lashta që janë përforcuar përmes filma dhe romaneve të zhanerit thriller dhe horror. Kjo ide se dita e premte dhe data 13 janë fatkeqësi ka origjinën në Darkën e Fundit, kur Krishti u takua me 12 apostujt e tij dhe Juda Iskarioti e tradhtoi atë të premten e Pashkës. Supersticioni është përforcuar gjithashtu nga ndodhia historike e 13 tetorit 1307, kur mbreti Filip IV i Francës urdhëroi arrestimin e Kalorësve Templarë, një ngjarje që përforcoi nocionin e të premtes së 13-të si një ditë e pafat.

Ngjarjet historike që ndodhin në këtë datë, si bombardimi i Pallatit Buckingham nga nazistët më 13 shtator 1940, cikloni që shkatërroi Bangladeshin më 13 nëntor 1970, dhe kriza financiare e 13 tetorit 1989, ndihmojnë në përjetësimin e këtij supersticioni. Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se këto janë raste të rastësishme dhe ndodhia të tjera historike kanë ndodhur në data të ndryshme.

Një aspekt interesant është se e premtja e 13-të mund të sjellë avantazhe të caktuara, si ulje të çmimeve për udhëtime dhe dasma, për shkak të frikës dhe bestytnisë së zakonshme që e bëjnë këtë ditë më pak të preferuar për aktivitetet e rëndësishme. Kjo mund të rezultojë në mundësi të shkëlqyera për ata që nuk i frikësohen supersticioneve.

Në letërsi, koncepti i e premtes më 13-të është përmendur që në Përrallat e Canterbury-t dhe është vendosur fort në letërsinë perëndimore që nga shekulli i 17-të. Megjithatë, përmbushja e këtij supersticioni në shekullin e 20-të është ndihmuar nga romanet si “E Premte e Trembëdhjetë” e vitit 1907.

Grupet që kanë përqafuar këtë supersticion, si Klubi i Premte e 13-të në Filadelfi dhe Klubi i Skeptikëve të Nju Jorkut, kanë përdorur këtë ditë për të sfiduar bestytnitë dhe për të krijuar aktivitete simbolike që përmbajnë elemente të frikës dhe supersticionit.

Për vitin 2024, e premtja e parë më 13 është sot, dhe e dyta do të ndodhë më 13 dhjetor.