Banka e Shqipërisë ka përgatitur disa ndryshime në rregulloren “Për administrimin e rrezikut në veprimtarinë e subjekteve financiare jobanka”, që pritet të sjellin një shtrëngim të fortë në hapësirat kredituese të institucioneve financiare jobanka.
Mbështetur në parashikimet e projektrregullores që po konsultohet me palët e përfshira, një institucion financiar jobankë nuk do të lejohet të japë në të njëjtën kohë më shumë se dy kredi konsumatore për të njëjtin huamarrës. Projektrregullorja vendos edhe një vlerë tavan të kësteve të kredisë në raport me të ardhurat mujore neto të huamarrësve.
Raporti i Shërbimit të Borxhit kundrejt të Ardhurave (DSTI) do të llogaritet si vlera e totalit të kësteve mujore të kredive ekzistuese duke përfshirë edhe kredinë për të cilën po aplikohet, të pjesëtuar me të ardhurat neto të të gjithë bashkëkredimarrësve.
Raporti i Shërbimit të Borxhit kundrejt të Ardhurave nuk duhet të tejkalojë vlerën prej 40%. Kjo vlerë mund të jetë më e lartë vetëm në rastet kur kredimarrësi ka evidenca të mjaftueshme që niveli më i lartë i raportit nuk cënon pagesën e detyrimeve të kredisë.
Këto do të trajtohen si raste përjashtimore, të cilat nuk duhet të tejkalojnë 10% të shumës së kredive të reja të dhëna nga subjekti për një vit kalendarik.
Në llogaritjen e të ardhurave për qëllime të vlerësimit të aftësisë paguese të konsumatorit, institucioni financiar merr në konsideratë të ardhurat e tij, bazuar në të dhënat e të paktën 6 muajve të fundit përpara momentit të kryerjes së analizës financiare.
Në rastin e të ardhurave të pritshme, rritja në të ardhura do të konsiderohet vetëm kur ekzistojnë evidenca të shkruara. Projektrregullorja parashikon gjithashtu kërkesa më të detajuara e rigoroze të administrimit të rrezikut mbi huadhënien konsumatore.
Institucioni financiar, përpara se të lidhë një kontratë kredie dhe gjatë procesit të monitorimit të kredisë në kohëzgjatjen e saj, duhet të vlerësojë aftësinë paguese dhe profilin e rrezikut të kredimarrësit, bazuar në të dhëna të mjaftueshme, të sakta e të përditësuara.
Kërkesat e reja që parashikojnë vlerësimin e detajuar të aftësisë paguese pritet ta vështirësojnë shumë dhënien e kredive vetëm me një dokument identiteti brenda afateve kohore shumë të shpejta (në harkun e pak minutave), praktikë që ndiqet gjerësisht nga disa institucione të mikrofinancës konsumatore.
Kufizime të tjera eksplicite, të parashikuara në projektrregullore janë që institucionet financiare jobanka nuk mund të lidhin kontrata të kredisë konsumatore me persona nën 18 vjeç; nuk mund të lidhin kontrata të kredisë konsumatore me persona të cilësuar me aftësi të kufizuara ose me persona të cilët marrin vendime nën asistencën e një personi tjetër, kufizime të cilat ndikojnë në mosshlyerjen e detyrimit të kredisë; nuk mund të lidhin kontrata të kredisë konsumatore gjatë fashës orare 22:00 deri në 07:00; nuk mund të lidhin kontrata të kredisë konsumatore me persona të cilët rezultojnë në regjistrat e krijuar nga subjektet për personat që nuk lejohen të lidhin një kontratë kredie.
Masat shtrënguese për dhënien e kredive konsumatore do të prekin vetëm institucionet financiare jobanka ndërsa deri tani nuk ka informacion që Banka e Shqipërisë do të ndërmarrë shtrëngime të ngjashme për kreditë konsumatore që jepen nga bankat tregtare.
Nëse miratohet, rregullorja e re pritet të godasë kryesisht biznesin e kredive të shpejta. Mikrofinanca e kredive të shpejta ka marrë një zhvillim të shpejtë pas vitit 2016 duke sjellë në Shqipëri modele biznesi të zbatuara më parë në vendet Baltike dhe në të tjera të Europës Lindore. Këto kredi përgjithësisht jepen në shuma të vogla e me afate të shkurtra maturimi.
Avantazhi i tyre konsiston në vendimmarrjen e shpejtë dhe me procedura burokratike minimale, por që nga ana tjetër, bartin rreziqe më të mëdha dhe norma efektive interesi shumë të larta se kreditë që ofron sektori bankar.
Këto produkte janë kryesisht të orientuara te segmenti i konsumatorëve me informalitet dhe me rrezik më të lartë, që ka vështirësi për të gjetur akses në financim nga sektori bankar./Monitor
