Në sfidën e madhe të quajtur jetë gjithkush rrëzohet ama të paktë janë ata që refuzojnë të mposhten. I pafati është fatlum kur lufton për të drejtën e tij, viktima është hero kur në pah del ajo çfarë është e vërtetë. Ky podcast është i bazuar në histori reale, rrëfyer nga vetë protagonistët.
Nuk kthehet, koha pas nuk kthehet.
Shpejtësia dhe nxitimi nuk sjell asnjë të mirë.
Anila Hoxha: E nisim takimin tonë të përmuajshëm me këto mesazhe që i përkasin Ylber Dodës, aksidentuar 28 vite më parë dhe tjetri është lutja e gjyqtares së apelit, Valdete Hoxha. Të cilët do të jenë me ne në vazhdim për të folur për aksidentet automobilistike që marrin jetë në rrugë më shumë se çdo krim dhe ngjarje tjetër. Të dhënat janë tragjike, prej vitit 1992 kanë humbur jetën si pasojë e aksidentve në rrugë 8274 shtetas. Rreth 15 mijë të tjerë kanë mbetur të plagosur si dhe të gjymtuar. Të dhënat e policisë së shtetit tregojnë se 65% e aksidenteve ndodhin për shkak të gabimeve njerëzore.
Jemi në studio me një qytetar i cili di ta dallojë shumë mirë dhe e ka kuptuar shumë mirë se çfarë do të thotë 1 minutë gabim, 1 minutë neglizhencë, 1 moment kur zhvendos vëmendjen.
Mynyr Hastoçi: Më 1 prill së bashku me familjen isha për një pushim në fundjavë në Korçë. Po kthehesha nga Korça rreth orës 14:20. Ishin dy makina, një para dhe një pas. Unë isha pas, vetë në timon bashkë me familjen. Unë isha pas vetë në timon, bashkë me familjen, nusen dhe 2 fëmijët dhe kunatën (nusen e vëllait).
Anila Hoxha: Pra, në automjet sa persona gjendeshit?
Mynyr Hastoçi: 5 persona. Kisha bashkëshorten në vend të parë, ishte shtatzanë dhe 2 fëmijët dhe kunatën në sediljen mbrapa.
Anila Hoxha: Të gjithë me rripat e sigurisë?
Mynyr Hastoçi: Po, të gjithë me rripat e sigurisë. Ishim me një shpejtësi 35-40 km/orë, që duket edhe nga raporti i ekspertizës, që është bërë në terren. Isha në drejtim të Tiranës. Përballë vjen një automjet tjetër tip fugon, futet në krahun e kundërt timin. Vjen përplaset 50 m përpara dhe vjen skic. Godet.
Anila Hoxha: Ishte me mbishpejtësi apo kreu parakalim?
Mynyr Hastoçi: Ai ishte me mbishpejtësi, parakalim të kundërt, spostoi.
Anila Hoxha: Pra përplaseni kokë më kokë?
Mynyr Hastoçi: Po, goditja ishte në shpejtësi dhe mjeti ishte me mallra. Goditja ishte deri aty sa në punë sekondash aty u krijua një gjendje e tmerrshme. Goditja ishte shumë e madhe. Drejtëpërdrejtë vjen në spostim, aq e madhe sa mjeti që drejtoja unë u shtyp totalisht para dhe ai mjeti nga përpara vjen e godet edhe nga anësorja. Të gjithë njerëzit ranë gati në disa sekonda pa ndjenja. Kunata që ishte mbrapa doli para xhamit. Unë theva krahun. Nuk dilja dot nga timoni. Nuk gjenim dot asnjë telefon. U bllokua rruga.
Anila Hoxha: Po bashkëshortja dhe vajzat?
Mynyr Hastoçi: Vajzat ishin poshtë. Kanë ardhur disa banorë që u bllokua rruga që i nxorrën vajzat dhe pashë dhe bashkëshorten që u përmend pak. Doli edhe kunata që ishte në gjendje të rëndë. Lajmëruan erdhi policia, ambulanca. Por mjeti që na goditi ishte në gjendje më të rëndë. Vajtëm në spital të Pogradecit. Gjendja ishte shumë e rëndë, e kunatës. E 2 vajzave dhe e nuses, unë krahun e kisha të thyer. Na çoi vëllai në spital. Ndryshon jeta e njeriut komplet.
Anila Hoxha: Ktheve kokën? I pe fëmijët?
Mynyr Hastoci: Pashë fëmijët. Mezi e mbaj mend. Kunata ishte shumë sëmurë. Ishte pa ndjenja. Vajza e madhe ishte më keq. Ishte gjendje lufte. Aksidenti është tamam gjendje lufte. U trajtuam 2-3 orë në spital dhe u nisëm drejt traumës me ambulanca dhe me mjete tona.
Anila Hoxha: Kërkove hetime për këtë aksident? Ngrite kallzim penal ndaj palës tjetër?
Mynyr Hastoçi: Pala tjetër ka qenë rëndë gjatë gjithë kohës me informacionet që kemi. Ishte një familjar nga zona e Linit, Pogradecit. Nuk kemi pasur kontakt por nëpërmjet prokurorisë ai ndodhet në gjendje të rëndë bashkë me një pasagjer tjetër që ka qenë përpara.
Anila Hoxha: Të dy janë rëndë?
Mynyr Hastoçi: Të dy janë rëndë. Por shoferi është më rëndë sipas raportit të prokurorisë. Ka mbetur në karrocë. Ka qenë shumë shpejtë sipas raportit, ka qenë i alkoolizuar, i kanë bërë matjet nëpërmjet gjakut, sepse ishte në gjendje të rëndë ai. Prokuroria ka shpallur fajtorin. Në momentin që ai do të bëhet mirë është me arrest. Se aty ishte vizë e pandërprerë. Parakalimi ishte komplet i gabuar në krah të kundërt.
Anila Hoxha: Mynyr, ne jemi të gjithë përdorues rruge, herë si kalimtar, herë si drejtues automjeti. Çfarë mësove nga ky aksident automobistik?
Mynyr Hastoçi: Momentin që hipën në timon duhet të jesh shumë i përgjegjshëm njeriu. Së është një mjet sikur të marrësh një armë dhe të qëllosh dikë, kaq e rëndë është. Në rastin tonë ishte 5 veta që pothuajse kemi ngelur. Një pjesë e kemi kaluar por një pjesë janë akoma me trauma.
Anila Hoxha: Vajzat e vogla?
Mynyr Hastoçi: Vajzat janë bërë gati 7 muaj dhe akoma vazhdojnë edhe kur marr vajzat në makinë rrinë dhe thonë “kujdes kujdes”. Mbetet ajo tërë kohës se pavarësisht ka kaluar.
Anila Hoxha: Kunata, u bë më mirë?
Mynyr Hastoçi: Më mirë është. Vazhdon terapitë që kontrollohet se kështu e kanë një herë në gjashtë muaj. Se ka patur goditje në kokë shumë. Në atë zonë është zonë malore pak janë edhe rrugët shumë të ngushta, të them të drejtën. Pavarësisht se shpejtësia aty ishte e lejuar deri në 40 km në orë, ai mund të ketë qenë 80-90 km në orë me një mjet të pasigurt.
Anila Hoxha: Çfarë iu shpëtoi ju?
Mynyr Hastoçi: Në aksident përvec pjesës Zotit që i thonë, makina ishte e sigurtë, ishte një makinë e madhe dhe rripat e sigurimit. Ishte shumë e sigurtë . Unë pothuajse e ndalova makinën që kur e pashë nga larg. Ka qenë pothuajse i ndaluar kur ka ardhur dhe ka bërë goditjen.
Anila Hoxha: Drejtëpërdrejtë?
Mynyr Hastoçi: Drejtëpërdrejtë. Ballë për ballë ka ardhur i spostuar. Ishtë nje fugon mallrash me ngarkesë dhe bëri goditjen.
Anila Hoxha: Faleminderit për mesazhin shumë domethënës për këdo që është përdorues rruge, qoftë ai kalimtar, drejtues automjeti apo edhe pasagjer. Pse them pasagjer?! Sepse rripi i sigurimit, mos harroni duhet vendosur jo për shkak të gjobës, jo nga frika e policisë, jo nga frika e kontrolleve, të postblloqeve të policisë rrugore. Vendose rripin e sigurimit për jetën tënde. Mos harro kur drejton automjetin, një moment ki parasysh në rast se je i dehur apo e ke tepruar apo je nën efektin e alkoolit “mos e harro këtë histori”.
Tani ndjekim një histori tjetër. Një histori që na tregon vitalitetin dhe forcën e një njeriu që mbas një aksidenti kur jeta i ndryshoi katërcipërisht, ai vazhdoi një luftë tjetër. Luftën për të drejtat e tij. Do të bisedojmë me Ylber Dodën, i cili 28 vite më parë nga një aksident automobilistik në Klos mbeti i gjymtuar.
Anila Hoxha: A mund të na thuash kur të ka ndodhur aksidenti?
Ylber Doda: Në 1995.
Anila Hoxha: Sa vjeç ishe?
Ylber Doda: 25 vjeç.
Anila Hoxha: Ishe ti drejtues automjeti apo ishe pasagjer?
Ylber Doda: Isha unë drejtues automjeti.
Anila Hoxha: Ishe vetëm?
Ylber Doda: Jo, isha me shokë, bashkëfshatarë të mitë, komshinj të mitë. Ishim 7-8 veta në makinë. Ishim në Klos po ktheheshim në shtëpi.
Anila Hoxha: Vetëm ju mbetët i dëmtuar nga aksidenti?
Ylber Doda: Po, të tjerët fatmirësisht pa probleme.
Anila Hoxha: Çfarë ndodhi atë ditë?
Ylber Doda: I kthehem por nuk dua ta kujtoj. Ishte fatkeqësi.
Anila Hoxha: Ku u përmende? Në cilin spital?
Ylber Doda: Në Burrel.
Anila Hoxha: Sa qëndrove në spital?
Ylber Doda: Kam qëndruar gjatë Mbi një muaj mesa më kujtohet. Situata u kuptua se nuk lëvizja. Nuk kisha ndjeshmëri në gjymtyrët e poshtme.
Anila Hoxha: I pyete doktorët?
Ylber Doda: Nuk më morën përsipër. I dëgjoja kur flisnin në dhomë, që mblidheshin bënin konsulta dhe në praninë time.
Anila Hoxha: Çfarë të thoshin?
Ylber Doda: Duhet ta përballosh edhe jetën edhe me këto ndryshime.
Anila Hoxha: Dole nga spitali. Cila ishte vështirësia jote e parë?
Ylber Doda: Mosrehabilimi me realitetin, të gjitha në çdo aspekt. Të jesh i pamundur të komandosh veten, gjithçka është e përmbysur.
Anila Hoxha: Të sollën në karrocë në ato moment? Apo fillimisht të morën në krahë?
Ylber Doda: Për të qenë të sinqertë, ma kanë dhënë një karrocë, gjysëm të prishur aty tek spitali. Kam dalë në krahë nga dhoma deri para spitalit. Aty më kanë sjellë një ambulancë. Pastaj kam ndenjtur disa kohë shtrirë në shtëpi, pa dalë, pa lëvizur me këto kushte.
Anila Hoxha: Si ia dhe këtë fuqi vetes?
Ylber Doda: Fillova të dilja , përqark shtëpisë. Pjesën tjetër e kisha me çik siklet.
Anila Hoxha: Sa zgjati kjo situatë që ti nuk pajtoheshe me gjendjen tënde?
Ylber Doda: Disa vite, më kanë ardhur më kanë vizituar mjekë të fushës, miq të familjes, miq të mitë. Normalisht duhet t’i japësh kurajo vetes, duhet të përballosh realitetin, nga një njeri normal të kalosh në këtë gjendje të tillë është me plot kuptimin e fjalës një dramë.
Drejtoria e shërbimeve të transportit rrugor pranon se 55 përqind e aksidenteve ndodhin në rrugët urbane kryesore dhe dytësore. Pranohet gjithashtu se 27 përqind e aksidenteve në Shqipëri ndodhin për shkak të faktorit mjedisor dhe 8 përqind për shkak të defekteve në makinë. Pavarësisht se çdo vit testohen 400 mijë automjete të dhëna këto të koncensionarit të kontrollit teknik në Shqipëri konstatohet neglizhencë për mirëmbajtjen e mjeteve. Si automjete aktive numërohen 854 586, ndërsa janë çrregjistruar 5740 makina me moshë mesatare 22 vjeçare. Megjithatë përdorimi i makinave të vjetra mbetet një problem. 105 vende janë të identifikuara si njolla rreziku, thënë ndryshe zona ku ndodhin më shpesh përplasje.
Anila Hoxha: Me ne gjendet Drejtori i Përgjithshëm i Policisë rrugore Altin Qato. A mund të na i shpjegoni akset problematike në vend?
Altin Qato: Në bashkëpunim me Autoritetin Rrugor komunikojmë vazhdimisht me idenë e përmirësimit të këtyre akseve ose eliminimin e këtyre njollave duke rritur sinjalistikën dhe duke rritur parametrat e sigurisë rrugore. Një njollë e zezë që ne kemi një numër konsiderueshëm aksidentesh është “Shkodër-Koplik”. Pse janë këto njolla të zeza? Duke patur edhe element të ulët ndriçimi, duke patur problematikë edhe në sinjalistikë, por veçoria kryesore është se ka banesa, ose ka biznese në kufi me karanxhatën e rrugës dhe shpesh herë mjetet devijojnë, ndërrojnë drejtim për të hyrë në banesë, në lagje ose edhe në biznese. Por kemi shumë raste të shtuara me këmbësorë të cilët për të kaluar nga njëri krah në krahun tjetër presin këtë segment rrugor. Më pas vjen një nga akset kryesore që e kemi njollë të zezë është aksi “Kamëz-Fushë Krujë” ose në zonën e Tapizës, e cila ka një dendësi të madhe popullsie, biznesesh, por duke qenë se është rrugë me shumë hyrje dalje, pa ndriçim, normalisht shton edhe rrezikun për aksidente. Një njollë e zezë për ne është aksi rrugor “Elbasan-Peqin”, i cili ka të njëjta karakteristika si rrugët e mëparshme. Niollë e zezë është “Levan-Tepelenë”. Unë po përmend akset rrugore më problematike që ne kemi numrin më të lartë të aksidenteve.
Anila Hoxha: Aty ku ndodhin më shpesh? Edhe për shkak të ndriçimit edhe pse faktor është rruga dhe pakujdesia e shoferit?
Altin Qato: Duke pasur moskufizim të aksit rrugor me kufizimet anësorë të rrugës, pra me banesat, me bizneset është më e mundshme që drejtuesit e mjeteve të ndërrojnë korsi por shpesh herë kemi të bëjmë edhe me këmbësorë që presin rrugën ose këmbësorë që kalojnë edhe kafshë shtëpiake por edhe me motocikleta të fuqisë së vogël, biçiklistë të cili për hir të së vërtetës këtë vit që po flasim (jemi në mbyllje të këtij viti) kemi patur një rritje të konsiderueshme të aksidenteve. Pra ne kemi gati 50 % të aksidenteve për këtë vit janë për shkak të këmbësorëve, të biçiklistëve, motomjeteve me fuqi të vogël dhe qytetarëve që tranportojnë kafshë në një aks në aksin tjetër rrugor. Pra bëjnë gati 50 përqind të totalit të aksidenteve, që është një shifër goxha e konsiderueshme dhe shqetësuese. Këtë fund vit, Autoriteti Rrugor ka bërë një prokurim dhe ka filluar riparimin e njollave kryesore të njollave të zeza që janë risk për aksidentet. Por më e rëndësishme është që nëse ka nënkalim ose mbikalim për këmbësorët mendojmë që do ulet në mënyrë të ndjeshme numri i aksidenteve kryesisht me këmbësorë.
Le të dëgjojmë rrëfimin e Ylber Dodës, që mbasi mbeti me aftësi të kufizuara nga aksidenti rrugor u përball me një seri të gjatë sfidash. Ai vendosi të dalë nga banesa, u përball me frikën më të madhe që i mbeti nga aksidenti, drejtimi i automjetit që e përshtati.
Anila Hoxha: Tregove që nise një betejë.
Ylber Doda: Për ata që e dinë, nga prilli ishin taksat e larta. Makina, sidomos dogana. Makinës së parë m’i bënë letrat. Pastaj mora një makinë që e përshtata për vete. Dilja vetë pa një shoqërues apo pjesëtar me vete. Nuk m’i kanë bërë letrat, por përjashtimi nga dogana dhe si rrjedhojë vinte pastaj edhe kompensimi i karburantit dhe përjashtimi nga taksat. Taksat vjetore i kam bërë letrat si gjithë të tjerët, se nuk m’i bënë. Më sorrollatën për 5 vite më dërgonin në Burrel, tek sigurimet shoqërore në Burrel, më përcillnin në Peshkopi. Peshkopia më niste për në Tiranë. 6 muaj deri në 1 vit letrat për të shkuar dhe kthenin përgjigje “mungesë dokumentacioni”. Skishte asnjë mungesë, asnjë diçka, kishte thjesht burokracinë e kohës. 5 vjet pastaj i bëra letrat, sikur kur i bënë të gjithë. U hoq dogana dhe i bëra unë me çmim referencë. Kështu kur u bëra me dokumentacion, nxorra targat dhe vazhdova të dilja me makinë normal.
Anila Hoxha: Por kjo beteja jote 5 vjeçare, a të kompensuan?
Ylber Doda: Jo, çfarë kompensimi?! Absolutisht se kam 16 vjet që kam atë makinë dhe 10-11 vjet që e kam me letra. Vazhdova të kërkoj kompensimin e karburantit. Edhe kjo ishte një sorollatje ose që e merrnin bashkëvuajtësit e mi. Kam dërguar letra nëpër të gjithë institucionet që mendoja se mund të gjeja rrugëzgjidhje duke filluar nga presidenta, avokatë populli, ministra të çështjeve e punëve sociale të kohës, (se ndërrohen për çdo qeveri), emrat e ministrave, tani nuk e di . Edhe përgjigjja ishte “faleminderit për ankesën tuaj por do merremi ne me tani me këtë problem”. Muaj kalonin, vitet kalonin, asnjë përgjigje.
Anila Hoxha: Sa vite zgjati?
Ylber Doda: Qysh se kam marrë këtë makinë tjetër. E kam kërkuar. 5 vjet sorollatje, nuk mi bënë letrat. Edhe 10 vite, ose më tepër mund të ketë, pasi ia kam bërë unë letrat. 1 vit ka që kam marrë kompensimin e karburantit.
Anila Hoxha: Pra, fitove para një viti?
Ylber Doda: Po.
Anila Hoxha: Që është me një faturë financiare. Çfarë vlere?
Ylber Doda: Sivjet e kanë rritur. Ka qenë 70-80 mijë lekë. E kanë çuar 100 mijë lekë të vjetra në muaj.
Anila Hoxha: Kaq të ofron shteti shqiptar?
Ylber Doda: Absolutisht.
Anila Hoxha: Po ndihmë sociale?
Ylber Doda: Normalisht që po. Paketa higjieno-sanitare, kujdestari që është familja, në rastin konkret. Të thuash që paguaj një kujdestar me 3 mijë lekë të vjetra në ditë apo 5 mijë lekë të vjetra në ditë, shërbimi jonë që është 24 orësh, nuk është shërbim 8 orësh, përderisa nuk lëviz kuptohet që është dicka jashtë realitetit dhe tepër qesharak.
Jemi me gjyqtaren Valdete Hoxha, e cila është gjyqtare apeli pranë gjykatës së juridiksionit të përgjithshëm. Zonja gjyqtare faleminderit.
Valdete Hoxha: Faleminderit për ftesën. Është kënaqësi.
Anila Hoxha: Gjyqtarja Hoxha ka 31 vite në sistemin e drejtësisë dhe natyrisht ka gjykuar çëshje nga aksidentet më të rënda në Shqipëri e deri në shqyrtimin e masave të sigurimit të shkeljeve të rregullave të qarkullimit rrugor, duke nisur nga drejtim i automjetit në gjendje të dehur, drejtim i automjetit në efektin e lëndëve narkotike dhe për shkelje të tjera për të cilat parashikohen nga legjislacioni.
Valdete Hoxha: Duhet ti dallojmë rastet e aksidenteve që vijnë si rezultat i shkeljeve të rregullave të qarkullimit rrugor, që mund të jetë një shkelje e shpejtë e momentit, pavarësisht nga kujdesi që mund të ketë drejtuesi i automjetit, nga shkeljet e rregullave të qarkullimit rrugor si rezultat i përdorimit të lëndëve narkotike por edhe i alkoolit. Shumë raste nuk ia falin vetes dhe e kuptojnë ai moment për ta, një minutë është fatal.
Anila Hoxha: E më pas nisin gjykimet në themel, ajo beteja gjyqsore mes akt ekpertizave nga njëra anë, dëshmive nga ana tjetër, por edhe domosdomërisë për të patur një deklaratë nga familjarët e të dëmtuarit.
Valdete Hoxha: Nuk është problem vetëm tek “po të fal se e ke kryer këtë vepër dhe ai thotë jam i penduar” por në fakt normalizimi ka të bëj edhe me mënyrën sesi e suporton, si ndikon kjo vepër penale tek personat edhe përsa i përket financimit që mund të bëjë personi përsa i përket dëmtimit të tyre.
Anila Hoxha: Cila është ajo deklaratë të dyshuari që ka bërë një aksident automobilistik dhe ka rrëfuer para gjykatës dhe ka kryer një deklaratë të gjatë që juve ju ka mbetur në mend?
Valdete Hoxha: Ka shumë raste që për shkelje të rregullave të qarkullimit rrugor, parakalim të gabuar ose shpejtësi tej normave të lejuar kanë kryer një aksident. Kanë lënë gjurmë në jetën e tyre dhe sigurisht që pendimi është i thellë.
Anila Hoxha: Policia e Shtetit deklaron shifra të larta të të arrestuarve që drejtojnë automjetin në gjendje të dehur veçanarisht në raste festash, kryesisht në fundjavë apo edhe në orët e mesnatës. Çfarë dëshmojnë para jush?
Valdete Hoxha: Isha në një festë familjare. Isha në një festë. Isha në një dasëm. Por natyrisht që mund të shkosh në festë, mund të shkosh në dasëm, mund të pish, por në asnjë mënyrë nuk duhet të pish dhe të ecësh përsonalisht me makinë. Më mirë të marrësh një taksi, sepse ai minutë është i pafalshëm si për personin që nget makinën ashtu edhe personin që mund të aksidentosh. Është fenomen shumë persona hipën në makinë në gjendje të dehur. Mund të pish edhe shumë pak. Nuk është e thënë.
Anila Hoxha: Zonja gjyqtare, cila është ajo grupmoshë e cila arrestohet më së shumti për shkelje të rregullave të qarkullimit rrugor?
Valdete Hoxha: Grupmoshat janë të ndryshme, por në shumë raste janë edhe moshat e reja. Në fakt unë kam patur edhe një fatkeqësi familjare, pasi nipi im është aksidentuar. Dhimbja është jashtëzakonisht e madhe dhe nuk mund ta përshkruaj si humbjen e tij por dhimbjen që ndiejmë të gjithë familjarët (vëllait, kunatës e cila humbi jetën fatkeqësisht nga kjo dhimbje e madhe). Ju bëj thirrje të gjithëve që kur të dalin me automjet, të dalin të qetë, të ecin me kujdes dhe të zbatojnë deri në fund rregullat.
Anila Hoxha: Nga ana tjetër, është e vërtëtë që kemi aksidente për faj të shoferit. Ka gjithashtu shumë akse rrugore janë të identifikuar zyrtarisht si “njolla të errëta” pra si vende për burim aksidenti. A keni shqyrtuar ju në trupat gjyqsore edhe çështje të tilla, ku është ngritur pretendimi se fajtor ishte rruga, ishin kushtet atmosferike. Ishte errësirë dhe rrugë ishte e pa ndriçuar?
Valdete Hoxha: Kemi patur disa raste kur në fakt sinjalistika e rrugës nuk ka qenë e mirë. Në vendet ku duhet të jetë sinjalistika, nëse rrugët janë duke ndërtuar duhet të ketë tabela që të bëhet e qartë duhet të ketë kujdes, duhet të ulni shpejtësinë, është një kthesë, është një rrugë në punim. Ka patur raste në fakt që nuk ka patur një sinjalistikë të tillë dhe ka patur raste që ka ndodhur edhe aksidente të tilla. Kështu që Autoriteti Rrugor duhet të marrë masa. Është e pafalshme që raste të tilla të ndodhin për shkak të sigurisë rrugore. Pra nuk është në nivelin e duhur, siguria e rrugës.
Anila Hoxha: Kemi parë që gjykata nuk bën asnjëherë pushim, as për festa e fundvitit. Madje edhe në datën 1 janar ka gjyqtarë, edhe në fundjavë ka gjyqtarë. Po ditët e para të vitit, kryesisht, të cilës kategori janë ata të dyshuar që vijnë për masa sigurimi personal?
Valdete Hoxha: Më së shumti për drejtim automjeti në gjendje të dehur. Ka edhe shumë pa patentë, përdorim i lëndëve narkotike dhe aksidente ka. Fundviti ka edhe aksidente.
Rrëfimi që do të ndiqni është ai i një shoferi të dënuar nga Gjykata e Tiranës për akuzën e shkeljes së rregullave te qarkullimit rrugor me pasojë vdekjen e shtetasit Pëllumb Becaj, ngjarje e ndodhur në Elbasan.
Fatmir Allaraj: Unë quhem Fatmir Allaraj. Jam nga Kukësi dhe jetoj në Tiranë.
Anila Hoxha: Fatmir, ti je dënuar nga gjykata?
Fatmir Allaraj: Po, me vendim gjykate.
Anila Hoxha: Për çfarë vepre?
Fatmir Allaraj: Aksident. Isha duke shkuar në Greqi. Në 31 dhjetor. Duke u futur në Elbasan, ndodhi një aksident. Sinjalistika dhe këto ishin të njëjta dhe kjo ishte një fatkeqësi e padishërueshme. Zbrita të jap ndihmën e parë. Mora ambulancën dhe policinë në telefon vetë. Erdhi ambulanca e mori dhe kaq pastaj. Nuk mbaj mend.
Anila Hoxha: U arrestove?
Fatmir Allaraj: Po.
Anila Hoxha: Ishte këmbësor. Me automjet?
Fatmir Allaraj: Me biçikletë. Më prenë rrugën befasisht. Nuk pata asnjë lloj mundësi tjetër.
Anila Hoxha: Sa u dënove?
Fatmir Allaraj: 4 vjet detyrim paraqitje dhe 1 muaj burg.
Anila Hoxha: Çfarë ka ndryshuar tek ti?
Fatmir Allaraj: Po ka ndryshuar shumë gjëra. Jam shumë i stresuar dhe shumë i mërzitur se përse të më ndodhi kjo.
Anila Hoxha: A i takuar ndonjëherë familjarët e viktimës?
Fatmir Allaraj: Jo.
Anila Hoxha: Erdhën në gjyq?
Fatmir Allaraj: Po, ishte avokati.
Anila Hoxha: Çfarë tha? U përballe me të? U kërkove falje?
Fatmir Allaraj: Po, falje iu kam kërkuar. Po nuk respektohet sinjalistika edhe nga ne, por nuk respektohet edhe nga organet shtetërore. Ta kisha ditur që ndodhte aksident nuk do kisha dalë nga shtëpia.
Ndoqëm Fatmir Allarajn, i cili vazhdon të vuajë dënimin e gjykatës. Kthehemi në studio dhe jemi me Altin Qaton, kreun e policisë rrugore. Zoti Qato nëse ne do të bëjmë një gjeografi kohore kur ndodhin më së shumti?
Anila Hoxha: Nëse ne do të ekspozojmë një gjeografi kohore të aksidenteve kur ndodhin ato më së shumti ?
Altin Qato: Numri më i madh i aksidenteve është në orën 19:00-24:00. Është gati 32 përqind të aksidenteve në këtë interval kohor sepse kjo ka të bëj edhe me kushtet atmosferike, me kushtet e motit edhe lidhet pastaj edhe me elementët e sigurisë në akset rrugore. Aksidentet kryesisht ndodhin më së shumti të shtunave dhe të dielave pasi edhe numri i mjeteve është më i lartë në lëvizje edhe ngutja e drejtuesve të mjeteve për të arritur në destinacion në këtë orar është edhe më i madh.
Anila Hoxha: Zoti Qato, cilat janë shkeljet më të zakonshme që kryejnë drejtuesit e automjeteve gjatë qarkullimit dhe përdorimit të rrugës që sjellin aksidente të rënda?
Altin Qato: Një nga shkeljet kryesore ka të bëj më shpejtësinë. Shpejtësia është shkaku kryesor, i cili sjell pasoja dhe këtë vit ne kemi patur një rritje të numrit të rasteve të shpejtësisë, të cilët kanë sjellë pasoja. Më pas ka të bëj me mungesën e mosrespektimit të sinjalistikës, kryesisht me parakalime të gabuara ose kthimit, devijimit në rrugë në mënyrë të papritur nga drejtuesi i mjetit. Një shkak kryesor është përdorimi i aparatit celular dhe është shkelje që realisht sjell pasojë për shkak se një mungesë vëmendje, mjeti devijon, spostohet me dhjetëra metra dhe në moment mungesa e vëmendjes çon vazhdimisht në aksidente qoftë në dëme materiale por edhe në pasojë.
Anila Hoxha: Vetë 2023 ka qenë një vit fatal për aksidentet, rezulton se kanë ndodhur mesatarisht 3 aksidente në ditë, gati 1128 aksidente. Sa është numri i të vrarëve përgjatë 2023, i plagosurve dhe i dëmtuarve rëndë?
Altin Qato: Për këtë periudhë që flasim kemi 177 të vrarë për një vit dhe 177 të plagosur rëndë. Të plagosur lehtë kemi 1177 .
Natyrisht që disa përgjigjje mbi cilësinë e rrugëve do ti marrim tani nga drejtori i Autoritetit Rrugor Shqiptar mbasi kemi të ftuar Zotin Evis Berberi. Çfarë është riparimi i njollave të errëta që Zoti Qato thotë se ka nisur nga institucioni që ju drejtoni? Cilat janë rrugët ku sinjalistika nuk është e duhura?
Evis Berberi: Autoriteti Rrugor Shqiptar ka në administrimin e vet 3600 km rrugë, nga të cilat 1200 km rrugë janë rrugë të kategorisë së parë që ne i quajmë, pra rrugë ku ka një numër të madh mjetesh që qarkullojnë, pjesa tjetër rreth 2400 km janë rrugë të kategorisë së dytë dhe të tretë të cilat kanë një numër më të ulët frekuentuesish ose janë rrugë që shtrihen në zona rurale. Në këto akse rrugore në bashkëpunim me policinë e shtetit, ne cdo vit bëjmë identifikimin e njollave të errëta të cilat quhen njolla të errëta ato pika ose akse, ose segmente të caktuara degëzimesh që kanë një numër të shtuar aksidentesh me pasojë 3 dhe më sipër, në një kohë të shkurtër. Pra, edhe pse një aks rrugor është i projektuar dhe është brenda standartit të sigurisë rrugore, prapëseprapë aty ka ndodhur një aksident. Kjo do të thotë se kërkon një vëmendje më të shtuar dhe një sinjalistikë dhe një siguri rrugore më të shtuar. Projekti që ne kemi 2 vjet që kemi nisur “projektin për ndërhyrjen në njollat e errëta” ka të bëj me rehabilitimin e tyre jo vetëm me përforcimin e sinjalistikës , barrierave mbrojtëse por edhe ndërhyrje në gjeometrinë e rrugës. Pra, nëse ka nevojë për zgjerim të shtuar, ne e bëjmë, nëse ka nevojë për rritje të degëzimeve dhe deri tani ne kemi bërë një ndërhyrje vitin e kaluar në 15 pika të errëta dhe këtë vit kemi nisur projektin për 5 pika të tjera, të cilat janë të shtrira kryesisht në zonën e veriut, pra kemi zonën nga Shkodra në drejtim të Koplikut që ka qenë gjithmonë një aks problematik dhe është bërë e nevojshme që ne të ndërhyjmë.
Anila Hoxha: Z. Berberi sa është fondi për riparimin e njollave të errëta ose ndryshe vendi ku ndodhen 2-3 aksidente apo më tepër?
Evis Berberi: Fondin e kemi parashikuar vjet, rreth 1 milion euro për ndërhyrje në pikat e errëta dhe sivjet po aq, pra është një projekt që do të jetë në vazhdimësi. Nuk do të stopojmë me kaq. Vitin tjetër kemi parashikuar prapë në planet e biznesit 1 milion euro të tjera dhe gradualisht do të marrim masa që nëse është e mundur të mos kemi më pika të errëta në rrugët që administrohen nga Autoriteti Rrugor Shqiptar. Përvec kësaj kemi parashikuar në çdo vit ndërhyrje në përmirësimin e sinjalistikës rrugore, që është tjetër gjë nga pikat e errëta. Sinjalistika rrugore ka nevojë vit për vit për shkak të konsumit që ka, uljes së reflektimit të tabelave dhe uljes së shikueshmërisë së vijave, automatikisht ne bëjmë cdo vit në bazë të rajoneve që kemi një ndërhyrje për këto sinjalistika dhe janë rreth 2 milion euro për çdo rajon të parashikuar vit pas viti.
Anila Hoxha: Është riparim i sinjalistikës apo rivendosje ? Cilat janë rrugët ku sinjalistika nuk është e duhura dhe ka nevojë për më tepër riparim ?
Evis Berberi: Sinjalistika është me projektet që kemi marrë është e duhur në pjesën më të madhe të akseve. Po çfarë ndodh? Ndodh që për shkaqe të ndryshme, daljes së mjeteve në rrugë me baltë, përdorimi i gomave jo të duhura të cilat e dëmtojnë sinjalistikën rrugore, degradimi për shkak të kushteve atmosferike, sepse sinjalistika rrugore, vizimi horizontal ka një kohë të vetëm të cilën duhet të ndërhyjë vazhdimisht dhe ne kemi të programuar që në vende ku ka dobësim të sinjalistikës për shkaqe natyrore dhe njerëzore ne rindërhyjmë për ta rifreskuar . Ka raste që ka edhe sinjalistikë që është e munguar për shkaqe të ndryshme, por kryesisht tani në kohën që jemi, nuk mund të themi që ka akse rrugore që iu mungon sinjalistika e nevojshme.
Anila Hoxha: Një studim i Akademisë së Sigurisë, fliste edhe shkaqet përse ndodhin më së shumti aksidentet automobilistike në Shqipëri dhe përqindjen më të lartë, rreth 60 përqind e zënë gabimet njerëzore. Pjesa tjetër është për shkak të mjedisit të rrugëve, kushteve atmosferike por edhe cilësisë së automjeteve. A ka shumë padi në adresë të Autoritetit Rrugor Shqiptar për shkak se shumë drejtues automjetesh apo familjarë të tyre ngrenë pretendimet e tyre në rrugë gjyqësore se ishte fajtore rruga?
Evis Berberi: Kemi disa padi në drejtim të Autoritetit Rrugor Shqiptar, që në raport me numrin e aksidenteve që kanë ndodhur janë shumë të pakta, mos të themi të papërfillshme. Në këtë periudhë që jemi mund të kemi aktive 2-3 procese të cilat kanë nxjerrë si fajtor akset rrugore, por në këto akse rrugore dhe këto padi janë ngritur për vitet e kaluara, pra shumë kohë më përpara. Gradualisht ne jemi të gjithë koshientë që infrastruktura rrugore në Shqipëri, me atë që morëm para viteve 90’ dhe trashëguam pas viteve 90’, ishte e tillë që ishte jo brenda standarteve. Filluam të ndërtojmë rrugë të reja, mbase nuk u ndërtuan edhe ato brenda standarteve sepse nevoja për të ndërtuar si çdo gjë, kakofoni e madhe që ishte në ndërtimet në Republikën e Shqipërisë, filluam të ndërtojmë për nevojë dhe pastaj e kuptuam që me të vertëtë kemi nevojë për të aksesuar por këto duhen bërë edhe me cilësi. Kemi një periudhë disa vjeçare që Autoriteti Rrugor Shqiptar funksionon me projektime të mirëfillta në kuadër të sigurisë dhe cilësisë rrugore jo vetëm akses por më shumë siguri dhe më shumë cilësi.
Anila Hoxha: Sa akse rrugore janë aktualisht në ndërtim? Mbasi shumë drejtues automjetesh pretendojnë shpesh që aksidenti ndodh për shkak se nuk e vunë re tabelën që njoftonte se rruga është në ndërtim e sipër?
Evis Berberi: Ne kemi 33 kantiere të hapura, ndërsa si akse rrugore janë diku 15, të cilat janë në punë e sipër, por padia nuk të shpëton. Dmth ne i bëjmë thirrje gjithmonë përdoruesve të rrugës “respektoni sinjalistikën, dëgjoni njoftimet tona dhe të policisë së shtetit”, pasi është shumë e nevojshme, nuk ka të bëj vetëm me sigurinë e mjetit kryesisht vetëm, ka të bëj me jetën njerëzore. Është ajo që ne duam të shpëtojmë, është ajo të cilës ne i shërbejmë. Nuk i shërbejmë mjeteve. Mjeti është një dëm ekonomik, i cili mund të rikuperohet. Jeta njerëzore nuk rikuperohet dhe kjo është thirrja që i bëjmë gjithmonë “respektoni sinjalistikën, respektoni thirrjet, respektoni tabelat”. Mund të themi që në fillim të ndërtimeve ka pasur problematika me kontraktorët të cilët nuk respektonin dhe nuk vendosnin sinjalistikën e duhur. Si çdo gjë, në mësojmë edhe nga gabimet tona, përveçse nga gabimet e të tjerëve. Tani kudo që ne ndërtojmë është sinjalistika e nevojshme, është vendosur rrjeta e nevojshme, është vendosur barriera e nevojshme të cilët bëjnë ndarjen e kantierit nga pjesa tjetër e rrugës e cila përdoret për trafikun. Ne kemi raste që kemi hapur edhe kantieret tona për të hyrë, për t’ju ardhur në ndihmë përdoruesve të mjeteve. Në momentin që kemi hapur kantieret tona kemi vendosur vijën e verdhë të pandërprerë, dmth që ti nuk parakalon dot dhe kemi vendosur tabela deri në 30 km /orë, që dmth që ti si përdorues rruge duhet ti respektosh këto të paktën minimalisht vija e verdhë, e pandërprerë dhe tabela 30 km/orë të japin aksesin në një rrugë më të shkurtër në mënyrë të sigurtë edhe pse është në gjendje kantieri.
Ne do ta mbyllim këtë takim me mesazhin e Ylber Dodës. Ju kujtojmë se takimin e radhës e kemi të shtunën e 27 janarit 2024, në orën 18:00. Mos harro, kudo që të shkosh, udhëto i sigurtë.
Anila Hoxha: Çfarë i thua kujtdo që kalon në rrugë si këmbësor, kujtdo që drejton automjetin si shofer, kujtdo që është pasagjer dhe nuk vendos rripin. Ai që pi një gotë alkool dhe pa u menduar jep makinës, atij që parakalon duke shkelur rregullat e qarkullimit rrugor, atij që udhëton mbi shpejtësi dhe po na ndjek në këto momente, atij që kalon me semafor të kuq, atij që nuk e ul shpejtësinë në një kthesë dhe atij që shkel çfarëdo lloj rregulli tjetër të qarkullimit rrugor që duket krejt i parëndësishëm por është shumë i rëndësishëm si çdo rregull tjetër.
Ylber Doda: Është shumë i rëndësishëm, për të qenë i sinqertë rregullorja është shumë e thënë, jo nga unë kuptohet. Është e thënë që cdo tabelë është e shkruar nga gjaku i dikujt, ka ndodhur një aksident, pastaj është vendosur një tabelë që kufizim shpejtësie, qoftë paralajmërimet. Zbatimi i rregullores është gjithçka. Gjithsecili të paktën duhet të mendojë nëse ka momente dëshpërimi, nëse ka momente, dikush tjetër nuk ta ka pikërisht t’i shkaktosh aksident. Ai tjetri që ruhet dhe që ecën në mënyrë normale nuk ta ka për borxh, ti shkaktosh aksident. Se normalisht shpejtësia e madhe mund t’i biesh edhe tjetrit të pafajshëm dhe mund ta bësh në një situatë shumë të vështirë të jetës. Nuk di se çfarë të të them. Se përderisa, koha pas nuk kthehet. Gjithçka mund të bësh qoftë me lekun, qoftë me pozitën, qoftë me gjithcka mund të kesh në jetë, kohën nuk mund ta kthesh pas. Thjesht duhet ta përballosh jetën kështu si të vjen.
*Ky shkrim është pjesë e projektit që mbështetet financiarisht nga Zyra e Marrëdhënieve me Publikun e Ambasadës së SH.B.A. në Tiranë. Opinionet, gjetjet, konkluzionet dhe rekomandimet e shprehura janë të autor-it/ve dhe nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht ato të Departamentit të Shtetit.
