Burgu i grave në Shqipëri po diskutohet që të mbyllet dhe të kthehet në burg të hapur, ku do dërgohen shtetas të dënuar në gjysëm liri, pra ata qytetarë të gjendur fajtorë nga gjykatat, që ditën largohen për të punuar dhe në darkë kthehen në qeli. Por ngelet e paqartë se si do të vihet në zbatim një dënim i tillë për shtetas që vendin e banimit dhe punën nuk e kanë në Tiranë. Zyrtarisht pranohet se 9-fishi i shtetasve të dënuar po e vuajnë dënimin jashtë burgut me dënime alternative, detyrim paraqitje, punë me interes publik dhe liri me kusht. Të tillë janë 10 360 persona. Ndërsa në burg mbahen si të dënuar të formës së prerë 1724 persona. 2891 të tjerë kanë statusin e të paraburgosurit dhe prezumohen të pafajshëm gjersa gjykatat të flasin. Ne do të ndjekim rrëfimin e një të riu i cili nga pesë dënime, njëri prej tyre ka qenë gjysëm liria, apo burgu i natës
Andrea Shahaj i dënuar
Anila Hoxha: Si quhesh?
Andrea Shahaj: Andrea Shahaj.
Anila Hoxha: Sa vjeç je Andrea?
Andrea Shahaj: 33.
Anila Hoxha: Andrea, me çfarë merresh tani?
Andrea Shahaj: Tani për momentin jam në punë në shërbimin komunal. Dikur kam qenë edhe përdorues i lëndëve narkotike. Ngaqë kam qenë përdorues i lëndëve narkotike shkova, bëra gabim, kryeva dënimin që kisha për të kryer. Në atë kohë kam qenë 29 vjeç – 30 vjeç.
Anila Hoxha: Të duheshin lekë për drogë?
Andrea Shahaj: Për punën e drogës. Gjithmonë për punën e drogës.
Anila Hoxha: Dhe çfarë vodhe?
Andrea Shahaj: 3 shishe pije alkoolike.
Anila Hoxha: Ku i vodhe?
Andrea Shahaj: Në një market.
Anila Hoxha: Në Tiranë apo në Durrës?
Andrea Shahaj: Në Durrës.
Anila Hoxha: Të kapën në flagrancë apo…?
Andrea Shahaj: Po, kishim klientë, gjendnim ose pyetnim, “kam këtë”. Kush kishte dëshirë për shembull ose me i blerë më lirë, se i blinin edhe më lirë dhe nga ajo ishe i detyruar me i shit. Edhe sot jam përdorues edhe i metadonit. Ajo është edhe më e keqe sesa…nga ajo nuk mund të shpëtoj dot. Nuk di se ku të kërkoj një ndihmë për me shpëtu veten nga kjo… se është gjëja që unë urrej më shumë, por nga dhimbja e trupit që unë kam, jam i detyruar që t’a pi.
Anila Hoxha: Atë ditë që të kapën, dole para gjykatës, cila ishte përshtypja? Ishte hera e parë që arrestoheshe?
Andrea Shahaj: Jo, kam qenë edhe herë të tjera, po për të njëjtat vepra.
Anila Hoxha: Për vjedhje?
Andrea Shahaj: Po.
Anila Hoxha: Kur ke hyrë për herë të parë në burg?
Andrea Shahaj: Kam qenë 16-17 vjeç.
Anila Hoxha: Ishe përdorues edhe atëherë?
Andrea Shahaj: Po.
Anila Hoxha: Sa burg bëre?
Andrea Shahaj: 2 vjet.
Anila Hoxha: Sa herë je arrestuar gjithsej?
Andrea Shahaj: 5 herë.
Anila Hoxha: Ke vuajtur dënimin të pesta herët?
Andrea Shahaj: Po.
Anila Hoxha: Herën e fundit kur u arrestove dole para gjykatës. Çfarë të tha gjykata dhe çfarë mësove ti për gjysëm lirinë?
Andrea Shahaj: Nuk e kisha dëgjuar ndonjëherë këtë burg alternativ edhe kur më tha, nuk është se e kuptova shumë mirë, por pak a shumë m’a shpjegoi gjykatësi më tha, “ky burg alternativ është që ti mund të shkosh natën dhe lirohesh ditën që të kesh mundësi të punosh”. Edhe m’u duk më e arsyeshme. M’u duk dënim më i lehtë dhe e pranova.
Anila Hoxha: Për sa kohë ti qëndroje natën në burg dhe ditën dilje?
Andrea Shahaj: 2 muaj.
Anila Hoxha: Cila ishte procedura që ti ndiqje?
Andrea Shahaj: Shkoja në 12 të natës. Fiks orarin dhe u lirohesha në orën 10 të mëngjesit fiks, nuk lëvizte minuti.
Anila Hoxha: Po pse në 12 të natës? Kishe punë deri në 12 të natës?
Andrea Shahaj: Po pra, më dhanë një farë lehtësie, a më kupton, për me punue apo me bërë një jetë më të mirë. A më kupton?! Po, unë prapë vazhdova, po të njëjtën rrugë.
Anila Hoxha: Hyje në burg të 12 të natës? Të kontrollonin dhe çfarë ndodhte?
Andrea Shahaj: Më kontrollonin imtësisht, pastaj kisha vetëm një dhomë që rrija vetëm unë. Nuk kisha kontakte me të burgosurit e tjerë. Pastaj më lironin, vazhdoja jetën e përditshme.
Anila Hoxha: Ta mbyllnin derën e qelisë?
Andrea Shahaj: Po, po.
Anila Hoxha: Jepje dokument identifikimi kur hyje?
Andrea Shahaj: Jo.
Anila Hoxha: Sepse fillonin të të njihnin?
Andrea Shahaj: Po, normal. Isha i përditshëm unë.
Anila Hoxha: Çfarë batutash bënin policët kur hyje?
Andrea Shahaj: Nuk më besonin. Nuk e besonin, se çfarë është ky burg. Kujtonin se unë mos kam dhënë ryshfet apo…. Ju mund t’a shikoni gjendjen time ekonomike, me ryshfet as bën vaki, a më kupton. Me një fjalë, gjendja ekonomike jam shumë – shumë keq.
Anila Hoxha: Ditën e fundit kur e mbarove burgun, çfarë komunikimi pate me policët apo e dije vetë ti…?
Andrea Shahaj: Po, me anë të ditëve. Edhe ditën e fundit firmosa letrat e lirimit. Më duket se e kam akoma edhe letrën e lirimit edhe e mbarova burgun.
Anila Hoxha: Çfarë mësove ti nga kjo lloj burgosje?
Andrea Shahaj: Çfarë mësova unë?! Nuk është se mësova ndonjë gjë se unë e kisha provuar burgun edhe herë të tjera, nuk është se e kisha për herë të parë dhe mund të kisha një lloj frike apo…
Anila Hoxha: Po për çfarë të ndihmoi?
Andrea Shahaj: Nuk më ndihmoi për asgjë. Vazhdova prapë jetën, po të njëjtën jetë, jetën e përdoruesit prapë.
Anila Hoxha: Vazhdon ende të jesh përdorues?
Andrea Shahaj: Me metadon. Vetëm me atë. Nuk di ku ta kërkoj një ndihmë, që të shpëtoj nga kjo. Është e vetmja gjë që unë dua të shpëtoj.
Anila Hoxha: Çfarë mban mend kur dole nga burgu?
Andrea Shahaj: Vazhdova rutinën e jetës së përditshme.
Anila Hoxha: Përpiqeshe të arrije çdo ditë orarin fiks për të shkuar në burg?
Andrea Shahaj: Po,për atë kam qenë korrekt. Kishe penalitete pastaj.
Anila Hoxha: I thoje prindërve më duhet të iki se kam orarin e burgut?
Andrea Shahaj: Po, kisha penalitete, në qoftë se unë vonohesha gjysëm ore, një orë, kishe penalitete pastaj.
Anila Hoxha: Të ka ndodhur që je vonuar?
Andrea Shahaj: Jo, asnjëherë. Burgu nuk është për asnjë i mirë. Ka njerëz që mësohen, hyjnë për herë të parë dhe i duket si i lehtë edhe nuk i bën më përshtypje pastaj burgu. Vazhdojnë jetën e drogës përsëri, i dijnë rregullat e burgut, e dinë si funksionon burgu.
Anila Hoxha: Çfarë rregullash ka burgu? Ke qenë 5 herë.
Andrea Shahaj: Rregullat e shoqërisë së burgut. Se ne nuk kemi lidhje fare me policët. Kush ka lidhje me policinë për shembull ose ankimet, këto gjëra, janë si një lloj epiteti jo po “spiunï”, jo po këto gjëra. Ne i qanim hallet brenda për brenda me të burgosurit.
Pavarësisht ligjit që parashikon gjysëm lirinë, në pesë vjet u aplikua një dënim i tillë vetëm për 97 persona. Kjo shifër e ulët raportohet për shkak të mungesës së një institucioni në sistemin penitenciar. Ndërkohë që ky lloj dënimi ju vjen në ndihmë të dënuarve që po arsimohen, dikujt që ndjek një terapi apo ka përgjegjësi familjare dhe kryhet për krime jo më të larta se një vit burg. Florjan Kalaja, Gjyqtar Apeli për korrupsionin dhe krimin e organizuar është me ne për të folur mbi qëndrimet e gjykatave dhe risitë e ligjit mbas reformës në drejtësi.
Florjan Kalaja
Anila Hoxha: Çfarë është gjysëm liria, zoti gjyqtar?
Florjan Kalaja: Ju përgëzoj për nismën e marrë dhe iu uroj vazhdim të mbarë. Siç e ka termin “gjysëm liri” mund të përkthehet edhe nga ana tjetër gjysëm burgimi, që dënimi me burgim të mos vuhet i plotë, por të realizohet pjesërisht në institucion penitenciar, ku shteti ka ngritur për të vuajtur dënimin me burgim dhe pjesa tjetër sipas grafikut që ka lënë gjykata në mënyrën si e ka konceptuar dënimin alternativ, në dispozitivin e vendimit, të ekzekutohet në shoqëri. Individi të jetë në të njëjtën kohë, të vuajë, të përjetojë edhe qëllimet retributive të dënimit penal që dmth. qëllim vetë ndërshkuese apo parandaluese, të posaçme dhe të përgjithshme të dënimit penal. Por nga ana tjetër, individi të përjetojë apo të ketë mundësi në mënyrë të përditshme që të rehabilitohet përmes një jetesë në shoqëri, duke mos u shkëputur nga angazhimet e tij familjare dhe duke mos u shkëputur në mënyrë natyrore, po themi nga angazhimet e tij sociale, profesionale, kulturore, por paralelisht duke vuajtur edhe dënimin me burgim.
Anila Hoxha: Pse z. Kalaja aplikohet kaq pak? Ne kur shikonim të dhënat që n’a u vendosën në dispozicion nga Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve, kuptuam që shifrat janë shumë të ulëta. Ka diçka që nuk shkon?
Florjan Kalaja: Unë e ndaj më shumë jo nga statistikat, por duke patur parasysh eksperiencën që kam. Edhe unë kam të njëjtën perceptim që neni 58 i Kodit Penal apo “gjysëm liria” gjen zbatim të kufizuar në raport, po themi me dënimet e tjera simotra alternative. Për të vënë gishtin po themi, për të adresuar shkaqet se pse nuk është kjo frekuencë e njëllojtë në raport me simotrat e saj, konstatoj që edhe raportet që vijnë apo po e marr nga këndvështrimi tjetër kur kam ushtruar funksioninin e gjyqtarit të ekzekutimit konstatoj se është më e ndjeshme apo vijnë më shumë raporte nga ana e Shërbimit të Provës, nga ana e institucioneve penitenciare për të na treguar sesi është ekzekutuar puna në interes publik, sesi është ekzekutuar pezullimi i ekzekutimit të dënimit me burgim, vënies së të dënuarit me provë apo të dënimit me kusht qoftë edhe revokimet e tyre, sesa n’a vijnë raporte për të treguar, sesi është ekzekutuar gjysëm liria. Perceptimi im është që ndoshta infrastruktura penitenciare nuk është e tillë që t’a bëjë frekuente, ta bëj të zakonshme këtë lloj mënyre alternative të vuajtjes së dënimit me burgim. Por nga ana tjetër kjo sjell edhe një lloj stepje apo një lloj vetëpërmbajtje të gjyqtarit për t’iu qasur nenit 58 të Kodit Penal, duke e ditur apo duke e pasur të pasigurtë mënyrën sesi vendimi i tij do të ekzekutohet.
Anila Hoxha: Pse ngurojnë gjyqtarët? Ngurojnë vetëm gjyqtarët dhe mbase qytetarët preferojnë t’i mbyllin ato, të mbyllin dënimin shpejt e shpejt aq sa është dënuar. Jemi duke folur për dënime nën 5 vjet.
Florjan Kalaja: Unë theksoj edhe kjo është përshtypja ime që këto kufizime, këto mekanizmat e vetëpërmbajtjes që i vijnë gjykatës mund t’i vijnë vetëm nga fakti që është e paqartë sesi kjo ekzekutohet, sesa sukses do të ketë kjo lloj mënyre e vuajtjes së dënimit. Sjell në vëmendje për shembull praktikën italiane nga ku ne e kemi marrë normën në Kodin Penal. Atje është frekuente kjo lloj mënyre e ekzekutimit të dënimit dhe këtë e them me një lloj hamendësimi apo një lloj mendimi afërmendsh që sigurisht që ato e kanë të krijuar infrastrukturën, qoftë edhe për t’a mbikqyrur, qoftë edhe për t’a ekzekutuar këtë lloj dënimi me të gjithë specifikat që ka në strukturën e tij.
Anila Hoxha: Realisht institucionet shqiptare janë duke u bërë gati që të aplikojnë dhe të hapin një burg gjysëm të hapur dhe që është e vërtetë që mungon infrastruktura. Por nga ana tjetër mos kemi ne, një shoqëri apo sistem gjyqësor, të cilët ngurojnë të japin dënime shumë të lehta apo e ri-integrojnë individin, i japin shance atij të vazhdojë jetën dhe ndërkohë të korrigjohet edhe ndoshta nga ky presioni që shoqëria është mësuar që gjykata duhet të japë vetëm burg, duhet të dënojë vetëm me burg dhe të gjitha dënimet e tjera duket sikur nuk janë dënime.
Florjan Kalaja: Në fakt, unë kam qenë edhe pjesë e një studimi, nga këtu ka dalë edhe lirimi me kusht. Kam shkruar posacërisht, vetëm për njërin nga alternativat e dënimit duke bërë edhe një monografi timen për këtë. Edhe tek ky studimi që bëmë pamë që në të vërtetë, kjo është e diskutueshme, është relative një konkluzion i tillë që gjyqtarët janë të vetëpërmbajtur, gjyqtarët janë të kufizuar për të konceptuar apo për të dhënë, për ta konceptuar dënimin si ndryshe nga kjo forma klasike, dënimit me burgim dhe për t’a ekzekutuar atë qoftë edhe me alternativa dënimi. Pse e them këtë? Sepse është shumë frekuente zbatimi i nenit 59, “pezullimi i ekzekutimit të dënimit” dhe “vënia e të dënuarit në provë” . Është shumë frekuente sikurse është frekuente shumë zbatimi i nenit 63, “puna në interes publik”, për disa vepra penale të caktuara dhe këtu kam një lloj dileme dhe një lloj paqartësie që nuk e shpjegoj dot deri në fund, pse nuk i qasemi në të njëjtën mënyrë, apo me të njëjtën frekuencë edhe nenin 59/a, “qëndrimit në shtëpi”, si formë e vuajtjes së dënimit me burgim apo edhe gjysëm liri.
Anila Hoxha: Mbase është e vështirë edhe gjithë historiku sepse Shqipëria dështoi me “mbikëqyrjen përmes byzylykëve”, po e quajmë kështu. U aplikua vendosja e byzylykëve që do të monitoronte individët, personin e dyshuar në këtë rast, por ajo nuk ishte një histori e suksesshme, ndoshta sepse do të duhej që policia të kishte kapacitet më të forta. Ne kemi parë raste kur individë me “arrest shtëpie” ka qenë shumë e vështirë që të monitorohen dhe ndoshta kjo mund të jetë një arsye.
Florjan Kalaja: Në fakt është një arsye. Sepse ndërkohë që ju po bënit pyetje, në mendjen time erdhi e njëjta gjë, n’a ndodh edhe me masat e sigurisë. Për shembull, po të krahasojmë frekuencën e dhënies nga gjykatat të masave të sigurimit “arrest me burg” në raport me “arrestin në shtëpi” sepse ju më sollët në vëmendje çështjen e gjurmueshmërisë elektronike të individit që vihet në një formë të caktuar të kufizimit të lirisë, sic është “arresti në shtëpi” apo qoftë “qëndrimi në shtëpi”, në të njëjtën mënyrë konstatoj që është shumë pak e përdorshme masa e sigurimit “arrest shtëpie”, jo se nuk është, por në raport me “arrestin në burg”.
Anila Hoxha: Zoti Kalaja, në fakt unë do të guxoja dhe do ta quaja ndoshta edhe frikë nga paragjykimi total për të dhënë masa më të lehta apo dënime më të lehta, se ndoshta gjyqtari apo trupa gjyqësore mund të vlerësojë dhe ka frikë se mund të paragjykohet që e dha, pse e dha këtë dënim kaq të butë, çfarë ndodhi me të. Në kontekstin e gjithçkaje ka ndodhur në dekada me drejtësinë, ku ka patur vendime të cilat kanë qenë shumë të diskutueshme dhe për këtë arsye ndoshta gjyqtari thotë ”më mirë po e dënoj me burg dhe shpëtoj nga një gjyq tjetër personal”.
Florjan Kalaja: Kjo mund të ndodh, por kjo është e gabuar. Dmth. në qoftë se e para, vendimmarrja e një gjyqtari për fajësinë që këtu është me “kapitale” , këtu është më e rëndësishme gjëja. E dyta, në qoftëse vendimmarja e një gjyqtari për ashpërsimin e një mase sigurimi apo në qoftëse vendimmarrja e një gjyqtari për ashpërsimin apo jo të individualizimit të dënimit ndikohet nga faktorë që nuk kanë lidhje me dosjen që ai ka përpara, këtu dënimi nuk është i drejtë. Masa nuk është e drejtë dhe sigurisht dhe fajësia nuk është e drejtë. Kjo nuk duhet të ndodhë kategorikisht, pasi kjo nuk është drejtësi, kjo mund të jetë çdo gjë tjetër. Mund të jetë populizëm, mund të jetë frikë nga ushtrimi i detyrës, intimidim, por kjo nuk është drejtësi. Kështu që për këtë nuk di se çfarë mund t’ju them vetëm se të konkludoj që kjo është forma më e gabuar e ushtrimit të këtij lloj profesioni duke i shtuar dosjes diçka që aty nuk ekziston, të gjithë këto faktorët ekstra ligjore.
Anila Hoxha: Ju thatë që një nga format me frekuente të dënimit është dënimi me “punë në interes publik”. Ne kemi vërejtur që ndoshta mund të jetë edhe një harresë e ligjvënësit, se ata që dënohen me punë me interes publik, këtu e kam fjalën për dënimet që jepen në gjykatën e posaçme, nuk konsiderohen në kuptim të ligjit, mbasi marrin këtë lloj dënimi, nuk konsiderohen të dënuar. Sipas jush është diçka që është harruar? Ne kemi raste zyrtarësh të pushtetit lokal, të cilët janë dënuar me punë në interes publik, e kanë shlyer dënimin duke punuar në një bibliotekë, duke shërbyer në një muze etj. Dhe ndërkohë ata nuk rezultojnë të dënuar.
Florjan Kalaja: Kur gjykata vendos që për një vepër të caktuar penale do të duhet të zbatohet kjo lloj mënyrë alternative e vuajtjes së dënimit me burgim, puna me interes publik, individi quhet i padënuar. Është një parashikim ligjor ekspelicit ky në Kodin Penal, e para është kjo. E dyta, është në Kodin e Procedurës Penale të ndryshuar në vitin 2017, jemi në situatën e paketës së reformës në drejtësi, kur u prezantua për herë të parë urdhëri penal. Dënimi me urdhër penal të prokurorit edhe kjo mënyrë e dënimit, e zgjidhjes së procedimit penal ka sjellë këtë lloj zgjedhje ligjvënësi, se individi i dënuar sipas kësaj lloj mënyrë konsiderohet i padënuar. Diskutimet e tjera që ndodhin për efektet të zbatimit të ligjeve të tjera, kufizimeve administrative apo kufizimeve të tjera ligjore të çështjes, je i dënuar apo jo, apo kufizimi i këtij parashikimi ligjor në Kodin Penal dhe në Kodin e Procedurës Penale, i qenies së padënuar, i prezumimit ligjor të padënuar për efektet penale, këto janë diskutime të tjera.
Anila Hoxha: A nuk bie ndesh kjo me përpjekjet për të luftuar edhe për të nxjerrë nga institucionet ata njerëz, që janë pjesë e institucioneve dhe dënohen me këto formë dënimi dhe ndërkohë kanë kartelën e bardhë në finale? Do të duhet të ndryshohet diçka?
Florjan Kalaja: Kjo është pjesë tjetër e së drejtës. Unë do të fokusohesha më shumë tek kjo pjesa e profilit tim për të mos i dhënë vetes diçka, pavarësisht se unë e kam një mendim timin. Por kjo nuk është…
Anila Hoxha: Cili do të ishte mendimi juaj?
Florjan Kalaja: Unë vij me këtë, me kredencialin e punës time dhe me aktivitetin tim akademik.
Anila Hoxha: Një koncept i ri është edhe marrëveshja e fajësisë. Cfarë është marrëveshja e fajësisë?
Florjan Kalaja: Këtu individi i është njohur aftësia që të kontraktojë, aftësia që t’a negociojë ai fajësinë, aftësia që t’a negociojë ai individualizimin e dënimit.
Anila Hoxha: Si ndodh kjo?
Florjan Kalaja: Ky është avantazhi më i madh.
Anila Hoxha: Negocimi ndodh me prokurorinë?
Florjan Kalaja: Negocimi ndodh me prokurorinë sepse jemi në fazën paragjyqësore që dmth. që gjykatës do të duhet t’i dërgohet akti i arritur i marrëveshjes ndërmjet prokurorit dhe të pandehurit.
Anila Hoxha: Në botimin më të fundit ku jeni autor i librit “Lirimi me Kusht”, ju keni hedhur teza dhe këndvështrime shumë interesante, përsa i takon qasjes së drejtësisë me qytetarët dhe dënimet që jep. Një ndër to, dënimi i përjetshëm, një kartë shumë e fortë. Pse keni dalë në rezultatin ku ngrini pikëpyetje, sa i takon qëndrimit ekstrem të Shqipërisë apo drejtësisë shqiptare ndaj qytetarëve që dënohen me burgim të përjetshëm? Sepse, ideja jonë në publik është kjo, që dikush që dënohet me burgim të përjetshëm nuk duhet të ketë asnjë mundësi dhe asnjë shans dhe ai duhet të dalë pa jetë nga qelia, të paktën kështu ka ndodhur në shumë raste. Përjashtuar raste, për të cilët individë të njohur kanë fituar nga mjekësia ligjore dhe ata kanë shpëtuar me dënime të ulëta apo kanë fituar edhe nga drejtësia vitet e fundit.
Florjan Kalaja: Jam shumë i zhgënjyer nga mënyra sesi Kodi Penal i trajton këto çështje kaq të rëndësishme, kufizimin më maksimal të lirisë pas shfuqizimit të dënimit me vdekje, në vitin 1997, pas ratifikimit të Konventës Europiane, Për të drejtat e njeriut, prej Gjykatës Kushtetuese, që u shfuqizua edhe në Kodin Penal dhe në Kodin Penal Ushtarak. Sot, ne kemi vetëm një dënim që është edhe dënimi më i rëndë që është dënimi me “burgim të përjetshëm”. Konkluzioni që unë arrij në libër është që, mënyra sesi ne e kemi konceptuar dënimin me burgim të përjetshëm, jo në momentin apo jo në përmasat e tij, si dënim që caktohet rishtazi dhe jo këtu, po mënyra sesi ne kemi konceptuar zbatimin e tij, ekzekutimin e këtij lloj dënimi, e bën vetë dënimin me “burgim të përjetshëm”, të papajtueshëm me Kushtetutën. Për dy arsye: çështja “Vinter dhe të tjerë” kundra Mbretërisë së Bashkuar, vendimi i 17 gjyqtarëve i Dhomës së Madhe gjer në vitin 2012, që konkludon që privimi i çdo lloj shprese apo detyrimi me ligj i një individi që të jap frymën e fundit në burg për gjithë jetën dhe t’a vuajë në burg gjithë jetën e tij, duke i mohuar dhe duke i nënvlerësuar çdo lloj ndryshim që i ndodh në personalitetin e tij përgjatë vuajtjes së ekzekutimit të dënimit me burgim të përjetshëm përbën trajtim çnjerëzor për individin, e para. E dyta, edhe në rastet kur ne e parashikojmë në nenin 65 të Kodit Penal që për vepra penale të cilat janë dënuar me burgim të përjetshëm lejohet lirimi me kusht për këto raste. Ne, në vitin 2013 kemi parashikuar që periudha e detyrueshme e vuajtjes së dënimit me burgim të përjetshëm, për efektet të lindjes së të drejtës për të kërkuar lirimin me kusht për të dënuarit është në masën 35 vjet burgim.
Anila Hoxha: Ndoshta kaq konsiderohet ajo fasha kohore që ndihmon lirinë e të dënuarit për t’u rehabilituar?
Florjan Kalaja: Kthejmë vëmendjen tek jurisprudenca e Gjykatës së Strasburgut. Hungaria ka patur shumë çështje në Gjykatën e Strasburgut sepse këtë masën që ne kemi 35 vjet burgim, Hungaria e ka 40 vjet. Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut ka pasjellë një konkluzion pasi bën këtë studimin e të gjithë kodeve penale në Europë, konkludon që ka një konsensus në Europë që kjo periudhë nuk duhet të jetë më shumë se 25 vjet burgim. Ne nuk mundemi që duke qenë se kemi patur disa vendime të gabuara t’a mohojmë për të gjithë të dënuarit me burgim të përjetshëm mundësinë për të kërkuar shqyrtimin apo rishqyrtimin periodik të vendimeve të tyre sepse ne nuk mund të nisemi nga premisa që është gabuar me këtë dhe hajde ta heqim fare si institut. Sepse kjo është “politika e moratoriumit” nuk shkon me drejtësinë, nuk ka gjëra fare të përbashkëta mesazhi që unë dua të jap. Është që në raste kur konstatohet që ka ndryshime të rëndësishme, ka ndryshime thelbësore në mënyrën sesi zhvillohet personaliteti i të dënuarit gjatë fazës së ekzekutimit të dënimit, ligjvënësi dhe gjyqësori nuk mund të jenë dot të verbër.
Dhe ndërkohë që dënimi tjetër me mbikëqyrje elekronike vazhdon i bllokuar prej së paku katër vite, pas reformës autorëve të veprave të lehta ju ofrohet edhe mundësia e marrëveshjes së fajësisë. Se çfarë ndodh në këtë process, do të na e thotë Granit Gjana, i cili ka mbajtur detyrën e prefektit të Kukësit, zëvendës kryetarit të bashkisë dhe si një i akuzuar nga SPAK për shkelje të barazisë në tendera ju ofrua nga prokuroria e posacme një mundësi.
Granit Gjana
Anila Hoxha: Ne jemi bashkë për të folur për një procedim të hapur ndaj jush nga SPAK, i cili iu dorëzoi të pandehur në gjykatë, duke u bazuar në marrëveshjen e pranimit të fajësisë. Konkretisht, për çfarë bëhet fjalë dhe sa zgjati ky hetim ndaj jush dhe çfarë detyre mbanit ju? Akuzat ndaj jush janë për shkak sepse ishit zv.kryetarit të bashkisë së Kukësit apo për shkak të dyshimeve se kryet shkelje gjatë kohës që ishit Prefekti i Kukësit?
Granit Gjana: Unë jam marrë në hetim, në fillim të muajit dhjetor. Hetimi ka të bëj me pozicionin e nënkryetarit të bashkisë së Kukësit dhe lidhet kryesisht me një procedurë prokurimi për blerje karburanti për nevojat e bashkisë së Kukësit. Pra, bashkia Kukës organizonte si çdo vit tenderin e karburanteve, në atë kohë unë si zv. kryetar i bashkisë mbaja edhe rolin e titullarit të autoritetit nënkontraktor dhe prokuroria e posaçme SPAK ka hapur një hetim për këtë çështje, pas një kallëzimi të bërë nga një subjekt që merrte pjesë në tender. Më akuzon mua se e kemi penguar për disa dokumenta që i jep bashkia, kam penguar pjesëmarrjen e tij në atë procedurë prokurimi, të cilat në fund pastaj dhe u anulluan pas një vendimi të Komisionit të Prokurimit Publik(KPP) dhe gjatë kësaj kohe në moment që përfunduan hetimet, prokuroria e posaçme më ka ofruar edhe kushtet e pranimit të fajësisë, që dënimi im të mos ishte heqje lirie me burg por të ishte i konvertuar në shërbim prove dhe mospjesëmarrje në administratën publike për të paktën 5 vjet siç e ka edhe ligji.
Anila Hoxha: Kjo ishte një negociatë mes jush dhe prokurores së çështjes, pra oferta ishte që ju të pranonit fajësinë dhe hetimi të mos zgjaste kaq shumë?
Granit Gjana: Nuk e zgjata. Kushtet ishin të tilla në momentin që do pranohej fajësia, do ishte dënim i konvertuar në shërbim prove dhe kjo mbështetur në disa pika. Duke qenë se unë kam një vajzë të vogël, që sapo ka bërë 1 vjeç dhe normalisht kushtet familjare për të rritur vajzën për të mbajtur familjen vështirësoheshin pasi vetëm bashkëshortja e kishte të pamundur, pasi ne jetojmë edhe në një shtëpi me kredi dhe normalisht ishte e pamundur që vetëm ajo t’ia dilte që të paguante kredinë. Normalisht, unë këto ia kam parashtruar edhe prokurores që kanë qenë shumë profesionale në këtë histori dhe ata menduan se duke parë gjithë rrethanat që unë nuk është se kisha qenë edhe më parë i dënuar, nuk kam patur asnjë precedentë penal të mëparshëm dhe u gjykua që të shkonte në shërbim prove, që edhe unë të kisha mundësi të punoja dhe të mbaja familjen.
Anila Hoxha: Ju z.Gjana, a provuat si i pandehur marrëveshjen e pranimit të fajësisë për shkaqe familjare dhe ekonomike? Ndërkohë,a ndiheshit fajtorë për akuzat që iu atribuoheshin nga prokuroria e posaçme?
Granit Gjana: Unë ndoshta në atë kohë kur kam qenë unë nënkryetar bashkie, si kisha menduar kështu pasi edhe njohuritë e mia ndoshta skanë qenë sa duhet, përsa i përket ligjit por nuk kanë qenë tendecioze që të pengohet një subjekt apo diçka e tillë. Më vonë,ndoshta e kam gjykuar edhe unë mund të jetë bërë gabim duke qenë se isha njeri politik në atë detyrë kisha edhe angazhime politike gjatë fushatës elektorale dhe gjatë rutinës së përditshme mund t’a kem anashkaluar. Nuk është se ka qenë diçka e qëllimshme edhe në atë kohë nuk është se e kam menduar që do jetë shkelje e barazisë në tendera. Prokuroria e ka gjykuar më drejtë. Kështu që i jam bindur asaj që ka thënë…
Anila Hoxha: Veç faktit që nuk shkonit në burg me këtë ofertë që iu bëri SPAK, patët ju edhe rrethana të tjera që do iu volosnin, sikurse shmangia e një gjykimi të stërzgjatur apo edhe rrethana që mund të jenë akoma më në favorin tuaj nga marrëveshja për pranim fajësie?
Granit Gjana: Po, ajo ishte për të dy palët. Edhe ne menduam që duke shkurtuar kohë, duke shkurtuar proceset gjyqësore, por edhe prokuroria mendoj se ka gjykuar që në këtë formë shkurton kohën e gjykimit, pasi e dimë se një gjykim normal do të shkojë më gjatë.
Anila Hoxha: Z. Gjana, sa zgjati ky procesi i diskutimeve mes prokurorisë dhe ju si i pandehur?
Granit Gjana: Diku tek 2 javë – 1 muaj.
Anila Hoxha: Negociata për t’a pranuar?
Granit Gjana: Po.
Anila Hoxha: Dhe më pas çështja shkoi në gjykatë?
Granit Gjana: Po, çështja shkoi në gjykatë. Gjykata bëri 2 – 3 seanca për këtë çështje. Gjykata vendosi të mos e pranojë këtë marrëveshje, por akoma se kemi vendimin se çfarë ka thënë gjykata për arsyet e mospranimit të kësaj marrëveshjeje. Ne kemi marrë dijeni në sallë të gjyqit që nuk është miratuar. Marrëveshja është refuzuar, presim se çfarë do të thotë gjykata.
Anila Hoxha: Ishit të pranishëm në këtë seancë dëgjimore në gjykatën antikorrupsion?
Granit Gjana: Jo nuk kam qenë. Jam përfaqësuar nga avokatët, në një seancë më përpara. Kam qenë në disa seanca. Në seancën e fundit kur u dha vendimi nuk kam qenë.
Anila Hoxha: Pati pyetje, mbi të cilat gjyqtari kërkoi të sqaronte paqartësitë e tij?
Granit Gjana: Më kanë pyetur, a je në dijeni për pasojat që ka kjo lloj marrëveshje. Patjetër, që isha në dijeni se ishte bërë nga të dyja palët me vullnetin faktikisht të dy palëve edhe prokurorisë edhe me mua. Se çfarë ka parë gjykata është çështja e gjykatës që e ka refuzuar.
Anila Hoxha: Tani që gjykata antikorrupsion e kundërshtoi marrëveshjen e lidhur mes jush dhe SPAK, çfarë parashikoni se mund të ndodh përderisa trupa gjyqësore urdhëroi dhe ktheu aktet pas?
Granit Gjana: Periudha e hetimeve është zgjatur edhe me tre muaj, për shkak se vendimi nuk është akoma. Kështu që afati im është deri në 22 gusht dhe besoj se prokuroria do t’a vlerësojë se çfarë do të bëj. Patjetër që edhe avokatët bëjnë punën e tyre, përsa i përket kësaj çështjeje.
Anila Hoxha: Tanimë që marrëveshja u kthye pas dhe nuk është më në fuqi, do të luftoni ju me drejtësinë shqiptare për pafajësinë?
Granit Gjana: Do të tentojmë që të marrim pafajësi nëse vërtet jam i pafajshëm dhe këtë do ta gjykojë gjykata.
Jemi me Prokuroren Sonila Muhametaj, e cila ka një qëndrim të sajin mbi marrëveshjen mes të akuzuarit dhe akuzuesit, që në finale merr fuqi vetëm po e pranoi gjykata.
Sonila Muhametaj (Domi)
Anila Hoxha: Thënë thjesht për qytetarët, si nis kjo negociata për marrëveshjen e fajësisë para një prokurori? Kur nis kjo marrëveshje? Pra, le të themi që një qytetar ka kryer një aksident me pasojë. Ju e ftoni atë që të pranojë fajësinë apo mblidhni prova, në çfarë faze ndodh kjo?
Sonila Muhametaj: Patjetër, që organi i akuzës, prokuroria është e detyruar të mbledhë prova mbi fajësinë e personit që kryen veprën penale, pra për të provuar individualitetin e autorit të veprës penale. Por, gjykimi mbi marrëveshjen, meqënëse, ju e përmendët dhe kërkoni mbi këtë, lejohet vetëm për ato raste, për ato vepra penale për të cilat nuk parashikohen më shumë, në maksimum se 7 vjet burgim.
Anila Hoxha: Si për shembull?
Sonila Muhametaj: Për shembull aksidenti, i cili mund të jetë paragrafi i parë apo paragrafi i dytë.
Anila Hoxha: Pa pasojë për jetën e personit?
Sonila Muhametaj: Pa pasojë jetën e personit.
Anila Hoxha: Ndërtimet e paligjshme?
Sonila Muhametaj: Patjetër edhe ndërtimet e paligjshme.
Anila Hoxha: Shpërdorim i detyrës?
Sonila Muhametaj: Shpërdorimi i detyrës është 8 vjet kështu që nuk përfshihet.
Anila Hoxha: Nuk përfshihen nga pranimi i fajësisë dhe marrëveshja për fajësinë, zyrtarët?
Sonila Muhametaj: Absolutisht, zyrtarët, funksionarët e lartë.
Anila Hoxha: Falsifikimet e dokumentave?
Sonila Muhametaj: Varet nga masa e dënimit që parashikohet specifikisht për to. Pra, në varësi të rrezikshmërisë së veprës penale edhe vetë ligjvënësi ka patur parasysh që veprat penale me rrezikshmëri relativisht të lartë, jo shumë të lartë. Pra, kur them relativisht të lartë që parashikojnë masa dënimi maksimumi, thotë ligjvënësi deri në 7 vite burg. Vetëm në këto raste, mund të aplikohet marrëveshja ndërmjet të pandehurit, në prani të detyrueshme të mbrojtësit të tij dhe prokurorit, por ama kjo marrëveshje pavarësisht se përcaktohet me praninë e fajësisë në fazën e hetimeve paraprake dhe me caktimin e dënimit nga vetë prokurori me pëlqimin edhe të pandehurit, duhet të kini parasysh që kërkon patjetër një miratim nga gjykata.
Anila Hoxha: Por, zonja prokurore, a ka një formulë fikse të cilën i akuzuari duhet t’a lexojë dhe për rrjedhim të pranojë fajësinë para jush?
Sonila Muhametaj: Nuk është se ka një formulë, por prokuroria e përgjithshme ka miratuar aktet mbi të cilat duhet të kryhet një marrëveshje, qoftë një urdhër penal apo një gjykim me marrëveshje. Janë akte tipike, format të bazuara në kodin, në rregullat proceduriale të Kodit të Procedurës Penale, të cilët duhet të kihen parasysh nga prokurori gjatë nënshkrimit të kësaj marrëveshje.
Anila Hoxha: Unë e mendoj sikur prokurori nga ana e tij thotë “ jo, jo, ju duhet të pranoni marrëveshjen e fajësisë dhe do merrni maksimumin” edhe qytetari që thotë “do pranoj fajësinë, por dua të marr minimumin”.
Sonila Muhametaj: Palët bien dakord që me një minimum provash, që duken qartë që autori është ky, por duke patur parasysh, por edhe duke lëshuar pe dhe tek masa e dënimit me pëlqimin dhe marrjen përsipër të fajësisë arrihet dhe jepet një masë dënimi më e ulët, sesa ajo që mund të jepet në një gjykim të zakonshëm të zgjatur në kohë edhe që ishte për ekonomi gjyqësore, qoftë për shtetin, qoftë për palët do kishte humbje. Kështu, që e mira e gjykimit me marrëveshje është që zgjidhja në kohë të shpejtë e çështjeve penale.
Anila Hoxha: Fillimisht, pranimi i fajësisë ndodh para prokurorit dhe më tej certifikohet në gjykatë?
Sonila Muhametaj: Patjetër.
Anila Hoxha: I pranon gjithmonë gjykata situata të tilla apo ngre pikëpyetje dhe kthen pas çështjen për veprime shtesë?
Sonila Muhametaj: Për sa kohë ligji i ka dhënë gjykatës të drejtën e miratimit dhe certifikimit të kësaj marrëveshje dhe përsa kohë i ka dhënë edhe arsyet kur kjo marrëveshje e bërë në fazën e hetimit paraprak nga prokurori me të pandehurin mund të ketë pasoja pavlefshmërie, gjykata ka të drejtën ligjore për ta kthyer këtë marrëveshje dhe për të urdhëruar prokurorin në vazhdimin e hetimeve të plota, të gjithanshme. Pra, nuk është e thënë që automatikisht, kjo marrëveshje e krijuar, e lidhur mes prokurorit dhe të pandehurit të konsiderohet apo të certifikohet.
Anila Hoxha: Pse ndodh kjo? Gjykata është zakonisht kundër masës së dënimit që palët kanë rënë dakord apo…?
Sonila Muhametaj: Mund të jetë edhe kundër masës së dënimit, duke cmuar se kjo masë dënimi nuk është në përputhje me të gjitha rrethanat e kryerjes së krimit me rrezikshmërinë e të pandehurit sepse mund të jetë ndonjë recidivist, mund të jetë një person përsëritës në kryerjen e veprave të ndryshme penale dhe ka një rrezikshmëri të lartë shoqërore. Ndërkohë, që një vlerësim i tillë, mbase nuk është parë sic duhet nga ana e prokurorit dhe gjykata e shikon ndryshe.
Anila Hoxha: Marrin përsipër të akuzuarit edhe kushtet e natyrës, nuk duhet të shoqërohen me persona të tjerë problematikë, nuk duhet të përsërisin më një krim? Pra, duhet të jenë njerëz që ndjekin vazhdën e ligjit në këtë marrëveshje?
Sonila Muhametaj: Patjetër, në gjykimin e marrëveshjes prokurori është ai që përvecse dënimit kryesor, që tashmë dihet se kush janë “dënimi me burg” ose dhe me “gjobë” vendos edhe dënimet plotësuese dhe të gjitha ato që thatë ju, janë dënime plotësuese që e detyron tashmë të dënuarin apo të pandehurin që përvec dënimit kryesor, të ketë parasysh edhe një nga detyrimet që vendos prokurori, më pas i certifikuar nga gjykata.
Anila Hoxha: Ka ndodhur që ka patur marrëveshje ku i akuzuari ka pranuar të shkojë në burg?
Sonila Muhametaj: Edhe kanë pranuar, por nuk është e thënë gjithmonë në gjykim, me marrëveshje të ketë “dënimin me burgim” apo një burgim me dënim të përshtatshëm, mund të jenë edhe alternativat e dënimit me burgim, të cilat kryesisht të pandehurit i kërkojnë lloje të tilla dënimesh.
Anila Hoxha: Por, duket si një proces i vështirë për t’a bindur qytetarin që të pranojë fajin. Është shumë e vështirë që dikush të pranojë fajin, aq më tepër fajin penal sepse kemi ndjekur dhjetëra procese gjyqësore dhe në pjesën dërrmuese, të gjithë vetëdeklarohen të pafajshëm dhe degdisin fajin, gabimin tjetërkund, vetëm ata jo. Si shprehen ata?
Sonila Muhametaj: Pranon fajin. “E bëra. Jam këtu, ju lutem meqënëse, nuk iu kundërshtoj nuk po sjell asnjë, nuk po e vështirësoj hetimin nga ana juaj. Unë me këto dy prova pranoj fajësinë atëherë, pse jo një masë dënimi më e butë, një masë dënimi më e favorshme duke patur parasysh edhe sjelljen time. Kam qenë i mirë në komunitet, vazhdoj të jem i mirë, po ishte një rast sporadik”- thotë i pandehuri, në fund të ditës.
Anila Hoxha: Gjatë raportimeve në gjyqësor më ka mbetur në mend, një çift bashkëshortësh të cilët kishin vjedhur produkte ushqimore në zonën e Kombinatit, me pretendimin se kishin fëmijë të vegjël. Ishin pa ndihmë sociale edhe gjyqtari penal i Gjykatës së Tiranës urdhëroi lirimin e tyre dhe shpalljen të pafajshëm. Edhe një rast tjetër, të një të riu në zonën e Alliasit, i cili vodhi një ëmbëlsirë në një furrë bukë dhe pronari e kishte parë shpesh që merrte nga sirtarët, produktet e dyqanit. Gjykata në fund vendosi pafajësinë e tij. Ju keni raste të tilla, që thoni provat janë, mund të duken të diskutueshme apo jo.
Sonila Muhametaj: Më kujtohet një rast kur dikush kishte vjedhur 10 çokollata dhe materiali ishte përcjellë në prokurori, madje dhe ishte arrestuar. Në fakt, ajo konsiderohet vjedhje, në kuptimin e plotë të figurës së veprës penale. Megjithatë, që tek masa e sigurimit, unë e pashë të arsyeshme që personi të hetohej në gjendje të lirë, pra nëpërmjet një masë më të butë që është ajo e “detyrimit për t’u paraqitur në policinë gjyqësore” dhe jo me “arrest me burg”, për shkak se ishte hera e parë e atij personi. Ajo që më dhembi realisht ose më bëri përshtypje ishte fakti që tha “unë kisha datëlindjen e nipit dhe nuk kisha se me çfarë të qerasja shokët e vet dhe u detyrova të kryeja këtë veprim”. U detyrova të bëja veprimet, të kryeja të gjithë hetimet, normal siç ishte për të kryer dhe për t’a përcjellë dosjen në gjykatë dhe për të marrë edhe një masë dënimi, kuptohet që ne i dhamë një alternative.
Anila Hoxha: E përgjithshmja është që ke kryer një krim shkon në burg, kjo ndodh në fakt…
Sonila Muhametaj: Nuk është zgjidhje burgu, gjithmonë.
Anila Hoxha: Por një version tjetër apo një mundësi tjetër është urdhëri penal. çfarë është urdhëri penal?
Sonila Muhametaj: Atëherë, urdhëri penal jepet zakonisht për veprat penale që janë të parashikuara në një masë dënimi deri në 1 vit burgim dhe patjetër që kuptohet edhe me pranimin e fajësisë. Këto janë dy kushtet kryesore.
Anila Hoxha: Çfarë të ndalon ky urdhër? Çfarë të detyron ky urdhër të bësh?
Sonila Muhametaj: Ai është shumë i shpejtë. Vendoset nga prokurori brenda 3 muajve nga momenti i regjistrimit të emrit të personit si autor i kryerjes, kryesisht të një kundravajtjeje penale.
Anila Hoxha: Urdhëri penal ka një detyrim?
Sonila Muhametaj: Ai jepet për kundravajtjet penale. Patjetër që caktohet një masë dënimi dhe i kërkon gjykatës ashtu sikurse gjykimi me marrëveshje miratimin, certifikimin e këtij urdhëri penal, nëse i plotëson të gjitha kushtet ligjore për dhënien e tij.
Anila Hoxha: Që mund të jetë…
Sonila Muhametaj: Nëpërmjet urdhërit penal jepet dënimi me gjobë, por mund të jepen edhe një nga dënimet plotësuese që janë kryesisht zëvëndësimi i pasojës së ardhur si rezultat i kryerjes së asaj kundravajtjeje penale.
Anila Hoxha: E pranojnë që të zhdëmtojnë dhe t’a korrigjojnë?
Sonila Muhametaj: Sigurisht që po. Ka raste që pranohet.
Skënder Kaçupi
Muajt e fundit aktorët e drejtësisë janë përfshirë në diskutime për një kod të ri penal. Nëse do kemi një kod më të ashpër, apo jo është me ne një nga eksperetët që ka marrë pjesë në draftin, profesori i të drejtës penale Skënder Kaçupi. A do jetë më i ashpër Kodi i Ri?
Skënder Kaçupi: Jo, jo, më i ashpër. Por, unë mund të them që në 95′, u përpilua Kodi Penal që ne kemi në fuqi aktualisht. Keni parasysh që në atë periudhë ne kishim ndryshime rrënjësore në Shqipëri. Ishte i nevojshëm, ishte i domosdoshëm, të ndryshohej Kodi Penal i vitit 1977. U ndryshua, u vendosën një seri dispozitash, të cilat nuk kishin ekzistuar më parë dhe u shfuqizuan disa dispozita që ishte e nevojshme, e domosdoshme që të ndodhte ky fenomen. Por, e vërteta është që në atë periudhë disa vepra penale të cilat më pas u vendosën në Kodin Penal në atë periudhë nuk u parashikuan, siç ishte për shembull droga, prostitucioni, trafikimet, të gjitha llojet e trafikimeve. Kështu, që më vonë u desh e nevojshme, e domosdoshme të ndërhyhej në Kodin Penal, por unë mund të them që ndërhyrjet janë të shumta, janë ndërhyrje ligjore, rreth mbi 30 e ca ligje, çka e bën të nevojshëm, të domosdoshëm, një Kod të ri penal.
Anila Hoxha: Kodi Penal ka ndryshuar për mbi 30 herë. Përse kaq shumë?
Skënder Kaçupi: Këto ndërhyrje ligjore në një farë mënyre kanë qenë edhe të nevojshme edhe të domosdoshme sepse në vitin 1995 nuk mund të parashikoheshin këto lloj veprash penale, të cilat më pas u bënë problem, në Shqipëri dhe që duheshin me doemos të sanksionoheshin nëpërmjet neneve të Kodit Penal.
Anila Hoxha: Sakaq, cilat janë risitë në Kodin Penal, në propozimet më të fundit?
Skënder Kaçupi: Unë i mëshoj shumë për shembull alternativave e dënimeve me burgim. Edhe në Kodin Penal ekzistues kemi patur disa të tilla, edhe në projektin e Kodit të ri kemi vendosur të tilla dhe për mendimin tim, vendosja e alternativave të dënimit është një domosdoshmëri.
Anila Hoxha: Ishte edhe një propozim tjetër i përpiluar në draftin e Kodit Penal, që lidhet me afishimin e dënimit edhe u diskutua deri diku, a po kthehen apo jo “fletë rrufetë” në aspektin historik të dikurshëm. Është deri diku një “fletë rrufe”, ajo kur njoftohet vendimi i gjykatës në qendrën e banimit?
Skënder Kaçupi: Jo, nuk është e tillë, për mendimin tim. Dikur, ne e kemi patur edhe në Kodin Penal të mëparshëm publikimin e vendimit gjyqësor. Edhe tani, unë mendoj që nuk është ashtu siç thoni ju me “fletë rrufe”. Është natyrisht, kur bëhet fjalë për vepra penale me rrezikshmëri të vogël shoqërore dhe mund të luajë rolin parandalues në realizimin e veprave penale. Prandaj, nuk është e tillë tanimë.
Anila Hoxha: Është propozuar gjithashtu një lloj tjetër dënimi alternativ, për shembull dënohesh me dënim plotësues, t’i shmangesh përdorimit të alkoolit, të shkosh në një qendër rehabilitimi e kështu me radhë.
Skënder Kaçupi: Në qoftëse një person ka kryer veprën penale si rezultat i përdorimit të drogës, një vepër me rrezikshmëri goxha të madhe për mendimin tim ai kërkon rehabilitim se s’bën.
Anila Hoxha: Kishit parashikuar në këtë draft të Kodit Penal edhe dërgimin në burg, kryesisht të të rinjve deri në 21 vjec gjatë fundjavës?
Skënder Kaçupi: Ose ose, në një rast tjetër ta zëmë kjo gjysëm liria, në qoftëse është një mjek dhe vuan dënimin në një vend të caktuar, komuniteti ka nevojë të domosdoshme për të, atëherë mundet që një pjesë të kohës ai të shkojë në komunitet të punojë atje, për komunitetin dhe pastaj të shkojë përsëri në vendin ku vuan dënimin.
Anila Hoxha: Cila do të jetë qasja e Kodit të ri Penal,në raport me krimet kundër shtetit, krimet kundër gjykatës, prokurorit, kundër mjedisit, natyrisht dhe kundër jetës dhe pronës deri tek prishja e rendit dhe kundravajtjet e natyrës, në dëm të jetës së kafshëve etj?
Skënder Kaçupi: Për të gjitha këto do ketë vepra penale pa dyshim. Unë kam mendimin që kryesisht për mjedisin dhe për kafshët duhet të ketë mbrojtje të veçantë. Unë kam mendimin që ne futemi tek vendet me dënime të ashpra sepse kemi dënime me burgim deri në 35 vjet maksimale ose dënim me burgim të përjetshëm, dënime shumë të ashpra. Por, mundet që në Kodin e ri të bëhet edhe ndonjë ndryshim lidhur me to.
Anila Hoxha: E keni fjalën edhe për dënimin e përjetshëm?
Skënder Kaçupi: Jo, e kam fjalën për dënime me burgim.
Anila Hoxha: Pra, do të jenë më tolerante?
Skënder Kaçupi: Po, mund të jetë pak më tolerant.
Anila Hoxha:Dhe kjo është një frymë e mirë?
Skënder Kaçupi: Po, mendoj që po.
Anila Hoxha: Për qytetarin, për rendin, për sigurinë?
Skënder Kaçupi: Po, për të gjithë.
Me një numër prej 191 të burgosurisht të përjetshëm, shumë të tjerë që presin gjykimin për vepra të rënda që nga vrasjet, organizatat kriminale trafiqet, korrupsioni deri tek kundravajtjet, është e qartë se pika e fundit e drejtësisë është momenti kur autorët jo vetëm përballen me gjykatën, por dënohen. Ashtu siç e rëndësishme është që veç këtij dënimi në burg ose jo, ata të rehabilitohen dhe do të mos kthehen në përsëritës. Ndoqët episodin e radhës “ JO VETËM BURG” . Takimi ynë do të jetë në 27 korrik, si përherë në orën 18. Mirë u dëgjofshim.
*Ky shkrim është pjesë e projektit që mbështetet financiarisht nga Zyra e Marrëdhënieve me Publikun e Ambasadës së SH.B.A. në Tiranë. Opinionet, gjetjet, konkluzionet dhe rekomandimet e shprehura janë të autor-it/ve dhe nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht ato të Departamentit të Shtetit.
