Edhe këtë javë, euro e nisi me rënie e për herë të parë për këtë vit zbriti poshtë kufirit të 114 lekëve. Sipas kursit zyrtar të këmbimit të Bankës së Shqipërisë, sot euro u këmbye me 113.97 lekë, vlera më e ulët e 2023-shit. Kursi i këmbimit të euros sërish po i afrohet niveleve më të ulëta historike, që u shënuan në fund të dhjetorit të kaluar. Më 28 dhjetor 2022, euro preku edhe nivelin më të ulët historik në kursin e këmbimit me monedhën vendase, në 112.83 lekë.
Ekspertët e kursit të këmbimit valutor shprehen se gradualisht, kursi i këmbimit të euros ka rikthyer tiparet e pjesës së fundit të vitit të kaluar, të karakterizuar nga një kërkesë e dobët për euro, të ndërthurur me një ofertë konstante e të kënaqshme të monedhës europiane.
Kjo situatë po sjell një rënie të vazhdueshme të euros në kursin e këmbimit me lekun. Pas gjysmës së dytë të muajit nëntor, kërkesa për euro në tregun valutor shqiptar u tkurr nga ndërprerja e importeve të energjisë elektrike. Kjo situatë i dha një goditje të mëtejshme kursit të euros që gjatë vitit 2022 shfaqi një tendencë të mëtejshme rënëse, pavarësisht blerjeve të mëdha nga Korporata Elektroenergjetike Shqiptare, të vlerësuara në rreth 400 milion euro.
Sipas ekspertëve, një tjetër faktor që e ka ulur më tej kërkesën për euro, mund të ketë qenë kryerja e blerjeve të përqendruara të valutës në fund të dhjetorit, duke përfituar nga kursi shumë i ulët. Sipas tyre, shumë biznese mund t’i kenë kryer paraprakisht blerjet për nevojat e tremujorit të parë, duke bërë që kërkesa në vazhdim të bjerë.
Potencialisht, një faktor me ndikim në forcimin e lekut kundrejt euros mund të jetë edhe natyra shtrënguese e politikës monetare e fiskale në vend. Norma bazë e interesit ka arritur në 2.75%, nga 0.5% që kishte qenë një vit më parë. Transmetimi i kësaj rritjeje në tregun financiar ka sjellë një ngadalësim të ndjeshëm të kreditimit të ekonomisë, sidomos duke filluar nga tremujori i fundit i vitit të kaluar.
Nga ana tjetër, edhe deficiti buxhetor vitin e kaluar pësoi rënie me më shumë se 8% krahasuar me një vit më parë. Në teori, tkurrja e ofertës së lekut mund të ketë ndikuar gjithashtu në mbiçmimin e monedhës vendase. Ekspertët besojnë se ndoshta gjatë muajve në vazhdim mund të ketë një shtim të stimulit fiskal, edhe për shkak të zhvillimit të zgjedhjeve vendore në muajin maj.
Por, përvoja ka treguar se periudhat parazgjedhore shoqërohen edhe me shtim të ofertës së euros në tregun valutor, ndaj ndoshta as zgjedhjet vendore mund të mos kenë një efekt të rëndësishëm në drejtim të zhvlerësimit të lekut.
Faktor tjetër në favor të forcimit të lekut mund të ketë qenë edhe përmirësimi i bilancit tregtar në fillim të këtij viti. Për muajin janar deficiti tregtar u ul me 19.4% krahasuar me një vit më parë dhe me 70.3% krahasuar me dhjetorin. Ndërkohë, të dhënat e tërthorta që lidhen me turizmin janë gjithashtu mjaft pozitive. Për muajin janar, hyrjet e shtetasve të huaj pothuajse u dyfishuan krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.
Në vazhdim, efekti i turizmit në prurjet valutore pritet të rritet gradualisht dhe në mungesë të faktorëve të tjerë balancues gjasat janë që kjo të sjellë një rënie të mëtejshme të kursit të euros./Monitor
